به دنبال حمله ارتش سوریه علیه نیروهای ترکیه، در ایالت ادلب در شمال غربی سوریه، که طی آن پنج سرباز ترک کشته شدند، روز دوشنبه تنش میان آنکارا و رژیم بشار اسد بالا گرفته و خطر اقدامات تلافی‌جویانه ترکیه علیه نیروهای طرفدار دمشق را افزایش داده است. 

در حملات اولیه، پنج کارمند نظامی ‌ترکیه نیز در پست نگهبانی شهر تفتاز، واقع در شمال غربی حومه شهر ادلب، مجروح شدند. ویدیویی که در شبکه‌های اجتماعی گذاشته شده، نشان می‌دهد یک هلیکوپتر نظامی ‌مجروحین را به یک بیمارستان دولتی در ایالت ختای ترکیه در مرز ادلب منتقل می‌کند.

این درگیری یک روز پس از آن رخ داد که نیروهای سوری هشت سرباز ترک را در یک پست نگهبانی در ایالت شمال غربی به قتل رساندند. این منطقه، که عمدتا در کنترل شورشیان است، ماه‌هاست زیر بمباران و آتش‌باری ارتش اسد و روسیه بوده است.

رسانه‌های محلی از قول مقامات نظامی ‌و بدون اشاره به آمار تلفات، گزارش کردند که واحد‌های ارتش ترکیه، به تلافی، هدف‌های سوری را مورد «آتش‌باری سنگین» قرار دادند. نهاد موسوم به «دیده بان حقوق بشر سوریه» آتش‌باری ترکیه و متحدان سوری‌اش علیه مواضع ارتش اسد را بی‌امان و سنگین توصیف کرده است. 

فخرالدین آلتون، مدیر ارتباطات رجب طیب اردوغان، در توییتی نوشت: «این حمله برای تلافی و انتقام و به منظور از میان بردن هدف‌های دشمن صورت گرفت. آن جنایتکار جنگی که دستور این حمله خیانتکارانه را داده، نه تنها ترکیه، بلکه تمام جامعه بین‌المللی را هدف گرفته است.»

درگیری‌های مرگبار میان نیروهای ترکیه و سوریه در ایالت ادلب، در حالی رخ می‌دهد که نیروهای بشار اسد با حمایت افراد و ارتش روسیه و ایران پس از نُه سال جنگ داخلی در صدد تحکیم موضع خود در کشور هستند؛ جنگی که صدها هزار نفر را کشته و میلیون‌ها تن را آواره کرده، اما در نهایت به ابقای رژیم اسد منجر شده است.

حملات بی‌رحمانه رژیم اسد، که بنا به گزارش‌های تاییدنشده، آموزشگاه‌ها و بیمارستان‌ها را هدف قرار داده، موجب فرار صدها هزار غیرنظامی ‌از خانه‌هایشان و تجمع آن‌ها در مرز ترکیه شده است.

به گزارش شبکه حقوق بشر سوریه، روز یکشنبه، هلیکوپتر‌های ارتش سوریه مراکز دفاع غیرنظامی ، درمانگاه‌ها، یک پاسگاه پلیس و یک مدرسه در اتاریب را هدف بمباران بشکه‌ای قرار دادند. سازمان ملل متحد می‌گوید تنها در هفته گذشته، بیش از ۱۰۰ هزار نفر از ساکنان ادلب در سرمای زیر صفر زمستان مجبور به ترک خانه‌هایشان شده‌اند. از آغاز ماه دسامبر تا کنون، حدود ۷۰۰ هزار نفر از این ایالت گریخته و آواره شده‌اند.

امانی قدور، مدیر منطقه ای نهاد امداد و توسعه سوریه که در ترکیه مستقر است، می‌گوید: «با این موج سرما، برآوردن نیازهای مردم بسیار مشکل بوده است. باید تسهیلات بهداشتی و درمانی را جابه‌جا می‌کردیم. واقعا کادر پزشکی کافی برای درمان انواع بیماری‌ها‌ وجود ندارد زیرا کادر پزشکی هم مجبور به ترک محل شده است. مردم در عمل هیچ حفاظی ندارند. همه در حرکتند و آن‌هایی که بخت بلندتری، دارند ممکن است یک چادر یا سرپناه پیدا کنند. بقیه زیر آسمان و در فضای باز هستند.»

در سال ۲۰۱۷، ترکیه، روسیه و ایران به عنوان بخشی از توافق موسوم به توافق آستانه، تلاش کردند راه حلی برای بخش شمالی سوریه بیابند. ترکیه، که عمدتا به عنوان حامی ‌جبهه مخالف اسد شناخته می‌شود، حدود دوازده پست نظارتی در سراسر ادلب ایجاد کرد تا بر موارد آتش‌بس نظارت کنند.

اما ترکیه در جریان عملیات نظامی ‌موسوم به «سپر فرات» و «شاخه زیتون» مناطقی را در شمال و شمال غربی سوریه تحت نفوذ خود گرفت. دولت ترکیه امیدوار است به قصد کاهش فشار‌های داخلی گروه‌هایی از آوارگان را در این مناطق اسکان دهد.

اما از همان ابتدا، روسیه به دولت سوریه فرصت داد با برخورداری از حمایت‌های دیپلماتیک و نظامی ‌روسیه آتش‌بس‌هایی را بشکند که به هدف حفاظت از غیرنظامیان برقرار شده بود. 

شکستن خطوط دفاعی شورشیان در ادلب و تصرف شاهراه‌های مهم توسط رژیم، می‌تواند این طرح‌ها را خنثی کرده و این مناطق را با مشکل آوارگان جدیدی روبه‌رو کند که مراقبت بلندمدت از آن‌ها غیرممکن بوده و ترکیه را بالقوه بی‌ثبات می‌کند.

آرون استاین، رئیس بخش خاور میانه انستیتوی پژوهشی سیاست خارجی در واشینگتن، می‌گوید:«مشکل از زمانی شروع شد که روسیه و ترکیه در سال ۲۰۱۷ وارد مذاکره شدند. نقش ترکیه همواره مذاکره پیرامون شرایط تسلیم مخالفان بود. اما آن‌ها با هوشمندی آن را چیز دیگری عنوان می‌کنند.»

ترکیه در رویارویی با احتمال اجبار به پذیرش میلیون‌ها سوری که از ادلب گریخته اند – علاوه بر ۳.۵ میلیون آواره‌ای که هم اکنون در این کشور پناه گرفته، خود را گیرافتاده می‌بیند. مذاکره با روسیه در آنکارا در طول روزهای شنبه و یکشنبه ادامه یافت. روز دوشنبه، محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، گفت تهران «آماده است مذاکره میان کشورهای برادر، ترکیه و سوریه را تسهیل کند.» 

اما روسیه همچنین نیروهای اسد را با قوای هوایی و سلاح‌های سنگین نظامی ‌تقویت کرده است. از سوی دیگر، ظاهرا شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران، که زمانی عملیات خود را به جنوب و مرکز سوریه محدود کرده بودند، در حملات ادلب حضور دارند.

اقای اردوغان در روز ۵ فوریه، از نیروهای سوری خواست تا آن سوی پست‌های نظارتی ترکیه عقب نشینی‌کنند و تهدید کرد در غیر این صورت، ممکن است علیه آن‌ها دست به حمله نظامی ‌بزند. اما کنترل آسمان‌ بخش اعظم سوریه، در دست روسیه است و ترکیه بدون خطر برانگیختن خشم کرملین جای مانور چندانی ندارد.

آقای استاین می‌گوید: «حال که رژیم کنترل شاهراه "ام ۵" را در دست گرفته، با خطر فرو ریختن همه چیز روبه‌روست. دو میلیون آواره جدید را کجا اسکان می‌دهید؟ همه کسانی که ترکیه در آن مناطق اسکان داده و کسانی که به آن مناطق پناه برده‌اند به داخل مرز باز خواهند گشت.»