شورای عالی سیاست‌گذاری جبهه اصلاح‌طلبان، چهارشنبه دوم بهمن‌ماه، بیست‌و نهمین جلسه خود را تشکیل داد تا درباره انتخابات مجلس شورای اسلامی در ماه آینده تصمیم‌گیری کند.

حدود ۱۰۰ چهره اصلاح‌طلب که از شهرهای مختلف ایران، داوطلب شرکت در انتخابات بوده‌اند که از سوی شورای نگهبان ردصلاحیت شده‌اند. این ردصلاحیت‌ها گذشته از افرادی است که در مرحله نخست و از سوی وزارت کشور دولت حسن روحانی، از انتخابات کنار گذاشته شده‌اند. 

علیرضا خامسیان، مشاور رسانه‌ای محمدرضا عارف، که در جلسه صبح امروز شرکت داشته است، در توییتر نوشته است که اصلاح‌طلبان به رهبر جمهوری اسلامی متوسل شده‌اند تا شاید او به شورای نگهبان برای تایید صلاحیت بخشی از کاندیداهای اصلاح‌طلب دستور بدهد.

این فعال اصلاح‌طلب نوشته است که گفت‌وگو با رهبر جمهوری اسلامی و اعضای شورای نگهبان، از سوی حسن روحانی و «چهره‌های شاخص اصلاحات» انجام شده است.    

چهره‌های اصلاح‌طلب، در هفته‌های گذشته نارضایتی خود را از شرایط نابرابر برای انتخابات مجلس اعلام کرده‌ بودند. حسن روحانی که به ردصلاحیت‌های گسترده وزارت کشور واکنشی نداشت، پس از اعلام نتیجه رد‌صلاحیت‌ها از سوی شورای نگهبان، در چندین نوبت به عملکرد این شورا اعتراض کرد، و این اقدامات را مسبب‌ ناعادلانه شدن رقابت‌های انتخاباتی دانست. این اظهارات روحانی، از سوی شورای نگهبان بی‌پاسخ نماند. عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان، اظهارات حسن روحانی را مصداق «پیشگامی در یک پروژه ضدملی» اعلام کرد و گفت که شورای نگهبان به وظایف قانونی خود عمل کرده است.

رسول منتجب‌نیا، یکی از اصلاح‌طلبانی که غالبا نقش واسطه را میان خامنه‌ای و اصلاح‌طلبان ایفا می‌کند، روز شنبه گفته بود که می‌خواهد نزد رهبر جمهوری اسلامی ایران شهادت بدهد که «طرفداران پر و پا قرص نظام» رد صلاحیت شده‌اند: «به عنوان دلسوز نظام و کشور، خدمت مقام معظم رهبری اعلام می‌کنم که این برخوردها نظام را سست می کند. مقام معظم رهبری بارها فرمودند؛ برای من اصولگرا و اصلاح طلب یکسان هستند. خدمت رهبری شهادت می‌دهم، اکثریت رد صلاحیت‌شدگان این دوره، جزو طرفداران پر و پا قرص نظام هستند. لذا از ایشان تقاضا دارم به شورای نگهبان دستور دهند این افراد را تایید کرده و به عرصه انتخابات وارد کنند. معتقدم در خصوص بررسی صلاحیت‌ها حق‌کشی شده است.»

خامنه‌ای چه خواهد کرد؟

هنوز مشخص نیست که رهبر جمهوری اسلامی ایران چه واکنشی به درخواست‌های ملتمسانه اصلاح‌طلبان خواهد داشت. او ممکن است مانند انتخابات سال ۱۳۹۴، در آخرین لحظات و با حکم حکومتی، تعداد محدودی از چهره‌های شاخص اصلاح‌طلب را به عرصه انتخابات بازگرداند. البته این احتمال هم وجود دارد که او اصلاح‌طلبان را تا دقایق آخر در خوف و رجا نگاه دارد و دست‌آخر هیچ کمکی به آن‌ها نکند.

عکس از وبسایت آیت‌الله خامنه‌ای

در نخستین روز خرداد ماه امسال، علی خامنه‌ای در دیدار با گروهی از دانشجویان به آن‌ها فرمان داد تا «زمینه» را برای روی کار آمدن «دولت جوان و حزب‌اللهی» فراهم کنند. او گفت، این کار سبب خواهد شد تا «غصه‌های شما که غصه‌های ما نیز هست»، برطرف شود. 

رهبر جمهوری اسلامی ایران این سخنان را در واکنش به انتقاد گروهی از آن دانشجویان به عملکرد دولت حسن روحانی و مجلس دهم بر زبان راند. بیان این سخنان از سوی خامنه‌ای، تا حدود زیادی تکلیف انتخابات مجلس شورای اسلامی و ریاست‌جمهوری آینده را روشن کرد. 

سپاه پاسداران و امکانات عظیم آن، بلافاصله برای تحقق این فرمان دست‌به‌کار شدند. موضوع «مجلس جوان و انقلابی» در سال ۹۸ به عنوان گام نخست برای شکل دادن به «دولت جوان و حزب‌اللهی» در سال ۱۴۰۰، محور فعالیت مشترک سپاه و اصولگرایان شد.  

علی خامنه‌ای احتمال می‌دهد که مجلس و دولت آینده، آخرین بازی سیاسی بزرگ او در جمهوری اسلامی باشد. رهبرِ ۸۱ ساله، اگر به بیماری لاعلاجی هم مبتلا نباشد، در سنی است که ممکن است مرگ، بی‌خبر در خانه‌اش را بزند. او می‌داند که در شرایط فعلی و با فشارهای خرد‌کننده بین‌المللی، ازهم‌گسیختگی اقتصادی و رشد نارضایتی مردم از نظام، بحران جانشینی را با پیچید‌گی‌های فراوانی روبه‌رو خواهد کرد. شکل دادن به مجلس و دولت کاملا گوش‌به‌فرمان و تابع، آن‌هم از جناح و گروهی که قرار است تکیه‌گاه رهبر آینده باشد، آخرین ماموریتی است که خامنه‌ای برای خود تعریف کرده است.

تلاش اصلاح‌طلبان برای نرم کردن دل او، اگر هم جواب بدهد، در حدی خواهد بود که شکل ظاهری «بازی انتخابات» به هم نخورد. به نظر می‌رسد که مداخله احتمالی رهبر جمهوری اسلامی ایران در ماجرای تایید صلاحیت‌ها، به اندازه‌ای است که هیچ خطری متوجه «پروژه مجلس جوان و انقلابی» نشود.      

تحریم یا شرکت در انتخابات به هر قیمت؟

شرایط کنونی، اصلاح‌طلبان را در برابر یک پرسش بزرگ قرار داده است؛ تحریم یا شرکت در انتخابات با حداقل نیرو؟

با مبنا قرار دادن عملکرد جبهه اصلاحات در دو دهه گذشته، پاسخ به این پرسش تا حدود زیادی روشن است. اصلاح‌طلبان می‌دانند که «بازی انتخابات» برای رهبر جمهوری اسلامی ایران بسیار مهم است و اگر به دلیل ناعادلانه بودن داوری از بازی خارج شوند، ممکن است با قهر و غضب آیت‌الله خامنه‌ای مواجه شوند. رهبر جمهوری اسلامی ایران هم نشان داده است که «برهم‌زننده بازی» را به هیچ‌وجه نمی‌بخشد. برای نمونه، هنوز کینه استعفای نمایندگان مجلس ششم در دل او زنده است، و عموم افراد مستعفی در ۱۶ سال گذشته، جایی در صندلی‌های رسمی قدرت نیافته‌اند.

بغرنجی وضعیت اصلاح‌طلبان، تنها مواجهه با خشم و غضب آیت‌الله خامنه‌ای نیست. عملکرد اصلاح‌طلبان در مجلس دهم و ناکامی‌های دولت حسن روحانی، سبب ریزش بخش بزرگی از بدنه رای این جریان شده است. از دیگر سو، سرکوب‌های گسترده و کشتار معترضان در دی‌ماه ۹۶ و آبان و دی ۹۸، عموم مردم را از «نظام جمهوری اسلامی» و «سازوکارهای سیاسی» آن ناامید و خشمگین کرده است. 

نتیجه این رویگردانی مردم از اصلاح‌طلبان به صورت خاص، و انتخابات به صورت عام، در سطح جامعه و شبکه‌های اجتماعی به روشنی دیده می‌شود. 

حتی اگر تمامی کاندیداهای اصلاح‌طلبان هم با حکم حکومتی خامنه‌ای به عرصه انتخابات بازگردند، در فقدان اقبال مردمی به فرآیند انتخابات، این جریان جز اقلیتی کوچک، سهمی در مجلس آینده نخواهد داشت. 

علی خامنه‌ای بر این امر واقف است که اصلاح‌طلبان، دست‌کم برای انتخابات مجلس آینده، توان تهییج مردم و ایجاد نمایش «مشارکت گسترده» نخواهند داشت. به همین دلیل، اگر رهبر جمهوری اسلامی ایران، اصلاح‌طلبان را به انتخابات بازگرداند، نه برای ترغیب مردم به شرکت در انتخابات، که برای آن خواهد بود که انتخابات پیش‌ رو برای ناظران بین‌المللی، یک بازی یک‌طرفه جلوه نکند.