انتخابات یا صلح، اولویت افغانستان چیست؟

مسؤولان کمیسیون انتخابات افغانستان گفته‌اند طرح عملیاتی برگزاری انتخابات آینده ریاست جمهوری افغانستان تهیه شده و قرار است بر اساس آن کمیسیون نیازهای تکنیکی و مالی برگزاری انتخابات را به زودی با مردم و شرکای داخلی و بین‌المللی روند انتخابات در میان بگذارند. اجرایی کردن این طرح حدود ۱۳۲ ملیون دلار هزینه دارد که هزینه‌های برگزاری احتمالی دور دوم انتخابات ریاست جمهوری را هم شامل می‌شود. هنوز خبری از تعهدات مالی کشورهای کمک کننده به این روند وجود ندارد. دولت افغانستان پیش از این متعهد شده بود که بخشی از هزینه‌های برگزاری انتخابات را از عواید داخلی افغانستان تأمین خواهد کرد. البته با توجه به حمایت سیاسی کشورهای کمک‌کننده، به ویژه ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا از اصلاحات طرح شده در کمیسیون‌های انتخاباتی، بعید نیست بودجه مورد نیاز نیز در اختیار رئیس جدید کمیسیون‌های انتخاباتی قرار داده شود. معضل اصلی اما چیزی غیر از مسأله مالی است.

موفقیت انتخابات آینده را بحران سیاسی موجود و بی‌اعتمادی فراگیر به روند و نهادهای انتخاباتی تهدید می‌کند. مذاکرات ایالات متحده آمریکا با طالبان و احتمال توافق هر دو طرف بر سر تشکیل یک حکومت انتقالی، این فرضیه را  دست‌کم در میان سیاسیون افغانستان تقویت کرده است که اولویت سیاسی جهان در افغانستان نه انتخابات، بلکه دست‌یابی به صلح است. دیپلمات‌های آمریکایی نیز  اشارات تلویحی به این مساله داشته‌اند. به طور مثال فرستاده ویژه آمریکا برای صلح افغانستان بارها در صحبت‌هایش تأکید کرده که بهتر است توافق صلح پیش از برگزاری انتخابات صورت بگیرد. با توجه به مذاکراتی که در حال حاضر با طالبان جریان دارد، به نظر نمی‌رسد که توافق صلح به معنی تداوم جریان اصلی سیاست و حکومتداری در افغانستان و موافقت بر سر برگزاری انتخابات در مهر ماه امسال باشد. اختلاف نظر اشرف رئیس جمهوری افغانستان با مقام‌های ایالات متحده درست بر سر همین مساله است. خواست غنی که اکنون با حکم دادگاه عالی دوره کاری خودش را بیشتر از موعد تعین شده در قانون اساسی تمدید کرده، این است که توافق صلح با طالبان اختلالی در نظم سیاسی فعلی به میان نیاورد. در این سناریو حکومت وحدت ملی انتخابات را تا پنج ماه دیگر برگزار می‌کند؛ اشرف غنی انتخابات را "می برد" و سپس از "موضع قوی" به مصالحه با طالبان می‌پردازد.

دولت ترامپ اما گوشی برای شنیدن چنین استدالی ندارد. ترامپ برای بیرون کشیدن نیروهای آمریکایی از افغانستان بی‌قرار است و می‌خواهد دست‌کم خبر توافق خروج نیروهای آمریکایی، آتش بس و صلح احتمالی در افغانستان را به عنوان یک دستاورد سیاست خارجی در جریان کارزارهای انتخابات ریاست جمهوری سال آینده د اشته باشد. از این رو برگزاری انتخابات و مدیرت پس لرزه‌های سیاسی آن، اولویت چندانی در برنامه سیاسی واشنگتن برای افغانستان ندارد. در سطح داخلی نیز انتخابات به یک مبحث جنجالی و مناقشه‌ برانگیز بدل شده است. شماری از مخالفان سیاسی حکومت با ایده تشکیل حکومت انتقالی موافق‌اند. آن‌ها فکر می‌کنند که هزینه گذار از اشرف غنی به یک حکومت انتقالی کم‌تر از هزینه انتخاباتی است که احتمالا حکومت در صدد است نتایج آن را از پیش مهندسی کند. با این حساب ایالات متحده آمریکا، عمده‌ترین حامی بین‌المللی افغانستان و شمار قابل ملاحظه‌ای از چهره‌های با نفوذ سیاسی مانند حامد کرزی رئیس جمهوری پیشین و احزاب و جریان‌های مخالف حکومت، به نحوی بحث صلح را بر مسأله برگزاری انتخاباتی ترجیح می‌دهند.

جدا از مباحث سیاسی که در بالا مطرح شد، انتخابات آینده چالش‌های دیگری نیز دارد. سطح تهدیدهای امنیتی رو به افزایش است.گروه طالبان، در آستانه مذاکرات و به این امید که امتیازات بزرگی در گفتگوها نصیب شان شود، فشار نظامی بر نیروهای امنیتی افغانستان را تا حد ممکن بالا خواهند برد. نشانه‌هایی از عملی کردن چنین استراتژی همین اکنون پیداست. اگر گفتگوهای صلح نتایج مطلوب را ندهد، جنگ کاهش نخواهد یافت. عملی‌ترین پیامد افزایش خشونت‌ها و شدت جنگ این است که نیروهای امنیتی افغانستان مجبور‌اند ظرفیت انسانی و عملیاتی خود را صرف تأمین امنیت شهرهای بزرگ، مراکز استانی و مراکز شهرستان‌ها بکنند. تأمین امنیت پمراحل مربوط به برگزاری انتخابات فشار بیشتر بر شانه‌های این نیروها خواهد گذاشت و طبعا از کیفیت کار آن‌ها خواهد کاست. ناامنی یک معضل جدی بر سر برگزاری انتخابات است و نیاز است تا آسیب شناسی واقع‌بینانه و غیر سیاسی از شرایط امنیتی صورت بگیرد.

و سرانجام، بازگرداندن اعتماد عمومی رأی‌دهندگان به روند انتخابات کاری فوق العاده دشوار است. هشت ماه پس از برگزاری انتخابات پارلمانی هنوز نتایج حوزه انتخاباتی کابل نامعلوم است. حکومت هیچ اعتنایی به استقلال نهادهای انتخاباتی نداشته است. در چهار سال گذشته، دوبار تمام اعضای کمیسیون‌های انتخاباتی بر اساس ذوق و سلیقه‌ای مسؤولان حکومتی عزل و نصب شدند. مدیریت نهادهای انتخاباتی عملا از دفتر رئیس جمهوری افغانستان صورت می‌گیرد. دخالت در امور کمیسیون‌های انتخاباتی باعث شده است کارایی و نقش این نهادها به طور بی‌سابقه‌ای افت کند. رأی‌دهندگان بارها شاهد بوده‌اند که نتایج برآمده از صندوق‌های آرا بیانگر خواست مردم نبوده است. دستبرد به آرای مردم و تقلب ملیونی به نفع افراد مشخص، تصویر نهاد و روندهای انتخاباتی را در اذهان مردم خدشه دار ساخته است. اعضای کمیسیون‌های انتخاباتی باید در عمل ثابت کنند در صیانت و پاسداری از آرای مردم و تثبیت استقلال نهادهای انتخاباتی کم نمی‌آورند و دست مداخلات غیرقانونی افراد و نهادهای قدرتمند مانند حلقه‌های نزدیک به رئیس جمهوری را از جریان انتخابات کوتاه می‌کنند.