رئیس جمهور ایران، حسن روحانی، روز چهارشنبه (۸ ماه می، برابر با ۱۸ اردیبهشت) و در سالگرد خروج آمریکا از برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) نامه‌هایی به سران ۵ کشور باقی مانده در برجام فرستاد و طی آن خبر از کاهش تعهدات خود به برجامِ تصویب شده در سال ۲۰۱۵ را داد.
وی این نامه‌ها را از طریق عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه به سفیران انگلستان، فرانسه، آلمان و چین در تهران و از طریق جواد ظریف در سفرش به روسیه ارسال کرد و به آنها ۶۰ روز فرصت اجرای تعهدات مالی و بانکی‌شان را داد. در اعلامیه شورای عالی امنیت ملی ایران که عالی‌ترین نهاد امنیتی جمهوری اسلامی است، آمده است: «جمهوری اسلامی ایران در راستای صیانت از امنیت و منافع ملی مردم ایران، و در اِعمالِ حقوق جمهوری اسلامی ایران مندرج در... برجام، امروز ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ دستور توقف برخی اقدامات ایران در توافق برجام را صادر کرد». ریاست این شورا بر عهده رئیس جمهور است.
حسن روحانی پس از ارسال نامه‌ها، در هیئت وزیران سخنرانی کرد و درباره محتوای نامه‌اش توضیحاتی ارائه کرد. این سخنرانی به طور کامل از تلویزیون صدا و سیما پخش شد: «کشورهای اروپایی از ما خواستند به آنها فرصت دهیم و ما هم دادیم تا به مردم‌مان نشان دهیم که در کارها عجله نمی‌کنیم و حساب شده پیش می‌رویم. تا نشان دهیم که چقدر برجام برای ما مهم است و ویرانی برجام چقدر برای مردم کشور، منطقه و جهان بد است. اروپایی‌ها یک مشکل دارند و آن این است که آمریکا را کدخدا می‌دانند و همین تفکر است که نمی‌گذارد آنها برای منافع ملی خودشان یک تصمیم قاطع اتخاذ کنند».
وی افزود: «همه بدانند که ما نمی‌خواهیم از برجام خارج شویم بلکه گامی جدید در چارچوب و طبق برجام (بر اساس بندهای ۲۶ و ۳۶) برداشتیم. از این به بعد دو فروش‌مان را متوقف می کنیم. هر وقت اورانیوم غنی شده ما به ۳۰۰ کیلوگرم و آب سنگین ما به ۱۳۰ تُن می رسید، ما اضافه آن را به کشوری می فروختیم و در ازای آن کیک زرد می گرفتیم که از امروز متوقف می‌شود. البته این اعلام ما برای ۶۰ روز است. به پنج کشور اعلام کرده‌ایم اگر در مسائل نفت و بانک به توافقی رسیدیم، برمی‌گردیم به نقطه اول ولی اگر به نتیجه نرسیدیم دو اقدام دیگر را آغاز خواهیم کرد: سقفی برای غنی سازی در نظر نمی‌گیریم و برنامه ترمیم راکتور آب سنگین اراک را بر اساس برنامه‌های قبل از برجام پیش می‌بریم. در مرحله دوم هم ۶۰ روز فرصت داده خواهد شد. و به صراحت گفتیم اگر بخواهند از این اقدام ما سودجویی بکنند و پرونده ایران را به شورای امنیت برگردانند با یک اقدام بسیار قاطعی روبرو خواهند شد».
روحانی در خصوص برجام گفت: «برجام به یک جراحی نیاز دارد و قرص‌های مسکن یک ساله جوابگو نبوده. این جراحی برای نجات برجام است. ما آغازگر هیچ جنگی نبوده‌ایم ولی هیچگاه تسلیم قلدری نشدیم و نخواهیم شد. من از همین‌جا به کشورهای دوست و کشورهای باقی مانده در برجام اعلام می‌کنم، ما آماده مذاکره در چارچوب برجام هستیم. آن قلدری که قرار بود میز مذاکره را به هم بزند تا امروز ناموفق بوده است. آمریکا سر شما کلاه نگذارد! برجام آن برد - باختی که آنها می‌خواهند نمی‌شود. یا برجام برد - برد خواهد بود و یا باخت - باخت».
برخی از شهروندان ایرانی این خواسته را بلندپروازانه خواندند. حسام حسامی می‌گوید: «فقط یه فکری بکنید که جنگی راه نیندازید چون ایندفعه خودتان باید بروید جبهه، مردم دیگر با این عملکرد حکومت هیچ رغبتی ندارند!»
حسن روحانی همچنین در حساب توئیتری خود نوشت: «ایران از امروز به محدود نگه‌داشتن ذخایر اورانیوم غنی‌شده و آب‌سنگین تولید شده خود، تعهدی ندارد. ۵ کشور امضاءکننده برجام درصورتی‌که ظرف ۶۰ روز نتوانند به تعهدات خود عمل کرده و منافع ایران را تأمین نمایند، با اقدامات بعدی ایران مواجه خواهند شد. شرایط برد-برد مورد قبول ما خواهد بود».
یک کاربر توئیتری در جواب وی نوشت: «روحانى، ١٨ارديبهشت ٩٧: دستور دادم که ظرف 'چند هفته آینده' مذاکرات لازم انجام شود. اگر منافع ما 'طى زمان كوتاه' تضمين نشود، 'به زودی' با مردم صحبت خواهم کرد.
روحانی، ٥٢ هفته بعد، امروز:
فروش كيك زرد(كه امريكا اوايل هفته ممنوع كرده) رو متوقف مي‌كنيم و ٦٠ روز ديگر مهلت مى‌دهيم».
عبدالرضا داوری می نویسد: «آقای روحاني روغن ريخته را نذر امام زاده كردند؛ دولت آمریکا چهار روز قبل، معافيت انتقال آب سنگین از ايران و تبادل كيك زرد با اورانيوم غني شده را در برجام حذف كرد و امروز رئيس جمهوري ايران هم پای مصوبه دولت امريكا را توشيح كرد».
کشورهای عضو برجام و سایر کشورها سریعاً به این نامه واکنش نشان دادند. وزارت امور خارجه فرانسه از این تصمیم ابراز نگرانی کرد و در مورد تحریم‌های بیشتر علیه ایران در صورت خروج از تعهدات برجام هشدار داد. فلورانس پارلی، وزیر دفاع این کشور، هم، به تلویزیون ب اف ام گفت: «تلاش اروپا بر این بوده تا برجام را حفظ کند و به همین دلیل کانال ویژه‌ای برای داد و ستد با ایران راه اندازی کرده است. هیچ چیز بدتر از آن نخواهد بود که ایران برجام را ترک کند».
گنگ شوانگ، سخنگوی وزارت خارجه چین، از فشار آمریکا بر ایران انتقاد کرد و به رویترز گفت: «تمامی کشورهای امضا کننده برجام برای حفظ آن مسئولند».
بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، که سرسخت ترین مخالف برجام بود، گفت: «امروز صبح و در راه رسیدن به اینجا، شنیدم که ایران قصد دارد برنامه اتمی خود را دنبال کند. ما اجازه نخواهیم داد ایران به تسلیحات اتمی دست پیدا کند».
سخنگوی ترزا می، نخست وزیر بریتانیا، از این تصمیم ایران به شدت ابراز نگرانی کرد و از ایران خواست قدم‌های تنش‌زا برندارد. وزیر امور خارجه روسیه، سرگی لاوروف، نیز، از ایران برای تعهدش به برجام تشکر کرد و خواست تا توضیحات ایران درباره این تغییر موضع را بشنود. سخنگوی ریاست جمهوری این کشور هم از قول ولادیمیر پوتین اعلام کرد که روسیه به برجام پایبند است و فشارهای آمریکا را باعث تغییر موضع ایران معرفی کرد. دمیتری پسکوف گفت: «در حال حاضر گزینه دیگری وجود ندارد».
مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا که دیشب سفری سرزده به عراق داشت، در اینباره گفت: «این مسأله باینری (صفر و یکی) است. شما یا متعهد [به توافق] هستید یا نیستید. ما از توافق خارج شدیم. ایرانی‌ها باید درباره این که می‌خواهند چگونه ادامه دهند، انتخاب خودشان را داشته باشند».
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران که به مسکو سفر کرده، در حساب توئیتری خود نوشت:
«اقدام ایران، خارج از برجام و به معنای خروج از برجام نیست بلکه بر خلاف اقدام آمریکا که نقض برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ است، در چارچوب برجام است. ایران در طول یک سال گذشته با نشان دادن صبر راهبردی در برابر تلاش‌های آمریکا برای نابود کردن برجام نشان داده که همواره به تعهدات بین‌المللی خود پایبند است. آمریکا نه تنها در طول یک سال گذشته خودش ناقض قطعنامه شورای امنیت و برجام بوده، بلکه تلاش کرده کشورهای دیگر دنیا را با فشار، قلدری و زورگویی وادار به نقض برجام و مهمتر از آن نقض قطعنامه شورای امنیت کند. ایران به جهان نشان داده است که به تعهدات خود پایبند است و امروز نوبت دنیاست که به تعهدات خود در قبال ایران عمل کند».
گفتنی است بند ۲۶ برجام می گوید: «اتحادیه اروپا فارغ از فرآیند حل و فصل اختلافات پیش‌بینی شده در این برجام، از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌هایی که طبق این برجام لغو شده خودداری می‌کند و هیچ تحریم جدیدی وضع نخواهد کرد و ایالات متحده با حسن نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام این برجام و پیشگیری از تداخل در تحقق متمتع شدن ایران از لغو تحریم‌های مشخص شده در پیوست ۲ به عمل خواهد آورد. تحمیل تحریم‌های جدید مرتبط با هسته‌ای را به منزله مبنایی برای توقف کلی یا جزیی اجرای تعهدات خود وفق این برجام، تلقی خواهد کرد».
بند ۳۶ این سند هم می گوید: «چنانچه ایران معتقد باشد که هر یک یا کلیه اعضای گروه ۱+۵ تعهدات خود را طبق این برجام رعایت ننموده‌اند، می‌تواند موضوع را به منظور حل و فصل به کمیسیون مشترک ارجاع نماید؛ به همین ترتیب، چنانچه هر یک از اعضای گروه ۱+۵ معتقد باشد که ایران تعهدات خود را طبق برجام رعایت نکرده است، هر یک از دولت‌های گروه ۱+۵ می‌تواند اقدام مشابه به عمل آورد».
نشست مشترک مقامات طرف توافق هسته ای ایران با دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در وین - می ۲۰۱۸
آمریکا سال پیش از برجام خارج شد و هفته پیش مهلت معافیت خرید نفت ایران به برخی از کشورها را تمدید نکرد. همچنین، ناو آبراهام لینکلن که بزرگ‌ترین ناو هواپیمابر آمریکاست را از اروپا راهی خلیج فارس کرد. این ناو ۹۰ جنگنده و بیش از شش هزار نیرو دارد و تنها ناوی است که می تواند بمب افکن های ب ۵۲ را حمل کند.
«لورنس نورمن» خبرنگار وال استریت ژورنال به هشدار روحانی به اروپاییان اشاره کرد و نوشت: «روحانی آشکارا به اروپا در مورد مقابله با قاچاق مواد مخدر و توقف مهاجران از رفتن به اروپا داد. او غیرمستقیم به سه میلیون افغانستانی که در ایران مهاجرند، اشاره می‌کرد».
سردرگمی و نگرانی از وضعیت آینده ایران و آمریکا بیشتر از همه در بین مردم ایران دیده می‌شود. حساب کاربری «ما خوبیم. شما خوبی؟» می‌نویسد: «سازوکار مالی امکان پذیر است اما نه برای تبادل پول نفت این را آمریکا قبلا هم گفته بود. ترامپ نشان داده در مذاکره با کره شمالی به هیچ وجه باج نمی‌دهد. ساده لوحانه خواهد بود اگر با این اقتصاد فلج ایران بتواند از پس غنی سازی اورانیوم بر آیند. پس بلوف بهترین واژه خواهد بود».
نِرسَک می نویسد: «"سانتریفیوژها باید بچرخه، اما چرخ زندگی مردم هم باید بچرخه" این گفته ی خودتونه. مردم در تأمین کالاهای اساسی و مورد نیاز برای زندگیشون به معنای واقعی ناتوانند اقای رئیس جمهور. داروهایی که جان بیماران به اون‌ها بستگی داره که به کنار :((»
معصومه ناصری به نقل از یک مصاحبه می‌نویسد: «سفیر پیشین بریتانیا در ایران می‌گوید الان وقت آن نیست که اروپا از تحریم‌های بیشتر علیه ایران حرف بزند بلکه وقت آن است که به بیانیه‌های خود درباره ایران عمل کند و در مقابل آمریکا مقاومت کند».
