رنج  مردم سوریه بیشتر از آنچه پیش‌بینی می‌شد، به درازا کشید و دوره چهاردهم نشست «روند آستانه» هم نتوانست برای بیرون رفت از بحران موجود کمکی کند. اولین نشست کمیته قانون اساسی سوریه در ژنو هم با موانع روبرو شد؛ زیرا عواملی‌که منتهی به قیام مسالمت آمیز مردمی در ۲۰۱۱ و تحول آن به جنگ خونین گردید، بزرگ‌تر از توان این کمیته است.

سوریه امروز، سوریه پیش از جنگ نیست، اگرچه رئیس جمهور و نوعیت رژیم و تشکیلات دولتی، همان است که بود، اما مردم بیش‌تر از پیش دیدگاه فرقه‌ای و رادیکالی پیدا کرده اند و ۸۰ درصد آنان زیر خط فقر زندگی می‌کنند، علاوه بر این‌که کشور به ویرانه‌ای تبدیل شده است.

این در حالی است که ایران و ترکیه تلاش دارند تا سوریه را از نگاه دموگرافی دیگرگون کنند، ایران به سود تشیع و به ضرر سنی‌ها و ترکیه به سود عرب‌ها و به ضرر کردها؛ چنان‌چه رجب طیب اردوغان در صدد آن است تا یک میلیون عرب سوری پناهنده در ترکیه را در مناطق کرد نشین میان مالکیه، رأس العین و تل ابیض، جابجا کند.

اکنون اوضاع سوریه مطابق به تصویری که گیر پدرسن، نماینده ویژه سازمان ملل متحد در این کشور، ارائه داده این است: «کشور ویران شده‌ای که جنگ و خشونت تا هنوز در آن جریان دارد، پنج ارتش بیگانه در آن مشغول جنگ هستند، جامعه به شدت دچار چند پارگی و اختلاف است و مردم در بیرون و درون کشور نومید و سرخورده هستند، این در حالی است که شبح یک آتش بزرگ منطقه‌ای نیز در افق به نظر می‌خورد.»

اما دستاورد این نماینده ویژه چیست؟ او به کمک روسیه کمیته قانون اساسی را تشکیل داده تا دروازه را برای حل سیاسی باز کند. اما این چیزی بیش‌تر از یک رؤیای رمانتیک نیست؛ کمیته ای که تنها گزینش اعضای آن، بیش از یک و نیم سال را در بر گرفت، از همان آغاز با سرسختی رژیم سوریه مواجه شد، چنان‌چه بشار اسد، رئیس این رژیم، اظهار داشت که: «قانون اساسی، سرنوشت کشور را رقم می‌زند؛ از این جهت هیچ‌گونه معامله و تعارفی در آن روا نیست و هزینه هر گونه سهل انگاری در آن، بزرگ‌تر از هزینه جنگ خواهد بود.»

در حالی‌که همه به این باورند که مشکل سوریه راه حل نظامی ندارد و تنها از راه سیاسی باید حل شود، اما تا هنوز دست‌یابی به یک راه حل سیاسی با دشواری مواجه بوده است، در زمان ناتوانی رژیم سوریه و هنگامی که مخالفین در اوج قدرت بودند، این راه حل میسر نشد، حال که قضیه برعکس شده، رسیدن به این هدف دشوارتر به نظر می‌رسد.  

روسیه که امروز راه حل سیاسی را در رأس اهداف خود قرار داده است، در آغاز و قبل از مداخله نظامی، برای تضعیف آن کار کرد؛ چنان‌چه سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، تفسیری که از اعلامیه‌ پایانی کنفرانس صلح ژنو ۲۰۱۲ در باره حکومت انتقالی، ارائه داد، این بود که حکومت انتقالی باید از اختیارات اجرایی کامل برخوردار باشد، تفسیر لاوروف محتوای اصلی اعلامیه را کمرنگ کرد.

اما روسیه پس از این که به گونه نظامی وارد سوریه شد، در جستجوی گزینه‌های دیگری در کنار «روند ژنو» افتاد، نخست «روند آستانه» را بیرون از چتر سازمان ملل متحد و مشارکت آمریکا، و با ضمانت سه کشور دخیل در جنگ یعنی روسیه، ایران و ترکیه، ایجاد کرد، سپس «روند سوچی» را راه انداخت و در آن‌جا برنامه‌های کاری را تقسیم بندی کرد: روند آستانه برای کاهش تنش و تعیین سرنوشت زندانیان و اعتماد سازی؛ روند سوچی، برای حل سیاسی در پرتو قطع‌نامه ۲۲۵۴ سازمان ملل متحد و اما روند ژنو، تنها جایی برای برگزاری جلسات کمیته قانون اساسی. بشار اسد اظهار داشت که «آمدن ما به ژنو تنها جغرافیایی است، اما از نگاه سیاسی، ما کما کان در سوچی هستیم»

حتی همین گزینه‌ها هم ممکن است تغییر کند، چنان‌چه هیأت اعزامی رژیم سوریه در روند سوچی به نماینده ویژه سازمان ملل متحد که همانند عراق، اردن و لبنان، به عنوان ناظر دعوت شده بود، گفته است که ما خواهان انتقال این نشست‌ها به دمشق هستیم.

هرچه باشد، موسکو برای این‌که دستاوردهای نظامی خود را حفظ کند، نیاز مبرم به راه حل سیاسی دارد؛ از همین جهت است که اندکی از دمشق و تهران فاصله گرفته و دروازه تفاهم را با ترکیه باز کرده است. چنان‌چه در دوره اخیر روند آستانه، الکساندر لاورینتییف، نماینده ویژه رئیس جمهور پوتین، تمایل رژیم سوریه به یک حمله گسترده به ادلب را رد کرد و اظهار داشت که شرکای ترکی ما ترتیب امور را در آن‌جا خواهند گرفت.

به همین ترتیب شماری از مقامات در موسکو، از لحن خشک و پیروزمندانه‌ای که رژیم دمشق در تبلیغاتش به کار می‌برد، انتقاد می‌کنند و یاد آوری می‌کنند که اگر روسیه و ایران نمی بودند، دولت دمشق سقوط می‌کرد.

هم‌چنان در سایت رسمی حکومت روسیه (آر- کی) مقاله‌ای منتشر شده و در آن از بشار اسد خواسته شده است که: «باید مرحله انتقالی و حکومت انتقالی را بپذیرد و در کار کمیته قانون اساسی سهولت ایجاد کند و خود را برای پذیرش اراده مردم سوریه در انتخابات آینده، آماده سازد.»

البته اظهار نظر در باره این‌که لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در آخرین دیدارش با مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده در باره بحران سوریه به چه تفاهمی رسیده است، قبل از وقت است، اما تردیدی نیست که روسیه با تمام کشورها و طرف های که در سوریه نقش دارند سیاست بازی می کند.

در فرجام، با تأسف باید اذعان کرد که مشکل سوریه بزرگ تر از آن است کمیته قانون اساس آن را حل کند و هنوز راه درازی تا پایان رنج مردم سوریه باقی مانده است.

https://www.independentarabia.com