حکم حکومتی محرمانه‌ای که علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در پی اعتراضات سراسری آبان ۹۸ به شورای عالی فضای مجازی داده و حسن روحانی، رئیس‌جمهور، در جلسه تحویل بودجه سال ۹۹ به مجلس، با تاکید بر ضرورت قطع اینترنت کشور از اینترنت جهانی، اشاره‌ای گذرا به آن کرده، میخ آخر بر تابوت اینترنت نیم‌بند و قطره‌چکانی ایران خواهد بود.

جمهوری اسلامی سال‌هاست با اِعمال سختگیرانه‌ترین سیاست‌های سانسور شرایطی را پدید آورده که عموم متخصصان و کاربران از اینترنت ایران با عنوان «فیلترنت» یاد می‌کنند و گزارشگران بدون مرز سال‌هاست این کشور را در فهرست «سیاه‌چاله‌های اینترنت» قرار داده‌اند. حالا صدور حکم «اعدام اینترنت» در کشور، زمینه‌ساز تحقق رویای ۱۰ ساله رهبران و کابوس کاربران ایرانی است؛ پروژه‌ای که با نام‌های گوناگونی از «اینترنت ملی» و «ملی‌مذهبی» گرفته تا «اینترنت پاک» و «اینترنت حلال» از آن یاد و تا کنون رقمی در حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان برای توسعه آن هزینه شده است.

 مفاد و جزئیات حکم حکومتی رهبر هنوز منتشر نشده و با توجه به جوانب امنیتی آن شاید هرگز علنی نشود، اما آن‌چه او از شورای فضای مجازی خواسته، گامی بلند در مسیر «بالکانیزاسیون» و تجزیه اینترنت است؛ مسیری که در آن، ایران با حکومت‌های بسته و تکنولوژی‌هراس دیگری، از چین و روسیه گرفته تا اتیوپی و سودان و اریتره هم‌سفر است.

تجربه تلخ یک‌هفته تاریکی، مانوری از تجربه‌های تاریک‌تر

کاربرانی که تجربه قطعی سراسری یک هفته‌ای اینترنت را از سر گذرانده‌اند، حالا می‌دانند که قطع کامل اینترنت از رگ گردن هم نزدیک‌تر است. تجربه‌ای هولناک از یک گروگان‌گیری بی‌سابقه در مقیاس ملی، که کشور را از منظر ارتباطات آنلاین به جزیره‌هایی گسسته تجزیه کرد، با سقوط ۹۶ درصدی ترافیک، بسیاری از کسب‌وکارهای آنلاین را تا مرز فلج شدن پیش برد و خسارات مادی و معنوی جبران‌ناپذیری به بسیاری از کارآفرینان خُرد و کلان دنیای تکنولوژی تحمیل کرد. خسارت معنوی، امیدهایی است که سوخته و مهاجرت را در چنین شرایطی برای بسیاری از کارآفرینان، به گزینه‌ای اجتناب‌ناپذیر می‌نمایاند.

در چنین شرایطی، واکنش دولت‌مردان به جامعه‌ای که عمیقا نگران تکرار این تجربه هولناک است، بر نگرانی‌های موجود می‌افزاید. در حالی که سخنگوی دولت تلاش می‌کند به جامعه اطمینان دهد «قطع اینترنت در دستور کار نیست» جواد لاریجانی، رئیس ستاد حقوق بشر قوه قضائیه جمهوری اسلامی، در پاسخ به نگرانی‌های کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل، ماجرای قطع اینترنت را به کلی انکار می‌کند. او در نامه رسمی خود به این نهاد حقوق بشری آورده: «اینترنت هرگز در کشور قطع نشده و مردم به راحتی در شبکه ملی با هم ارتباط داشته و از اطلاعات مختلف برخوردار بودند.»

نگرانی‌های عمومی با تجربه سرویس‌های بومی و ملی - نظیر موتورهای جست‌وجوی «یوز» و «پارسی‌جو» عمیق‌تر هم می‌شود، چون پروژه‌هایی از این دست، که مبالغ هنگفتی از بودجه کشور را بلعیده‌اند، از پردازش ساده‌ترین درخواست‌ها هم عاجزند. تفاوت مهم ایران با دیگر کشورهای سرکوب‌گر اینترنت، مانند روسیه و چین در همین است: سرویس‌های «اینترنت ملی» ایرانی به غایت ناکارآمدند، در حالی که در چین و روسیه معادل‌های منسجم و کارآمدی برای همه سرویس‌های آنلاین ساخته شده است.

واکنش‌های کاربران

بهت و حیرت ایرانیان در همه شبکه‌های اجتماعی جاری و آشکار است. ملیحه نظیری، توان‌جوی کارآفرین، در توصیف اوضاع چنین می‌گوید.

ترانه بنی‌یعقوب، روزنامه‌نگار اجتماعی، هم این چنین به سخنان حسن روحانی در مجلس واکنش نشان داده است.

تصمیم جمهوری اسلامی برای راه‌اندازی اینترانت ملی به فرمان رهبری، تا جایی پیش رفته که حتی سرسخت‌ترین مدافعانش در فضای مجازی را هم به فغان آورده است. واکنش فرشاد توماج نمونه‌ای از آن‌هاست.

علیرضا شیرازی، از کارآفرینان برجسته فن‌آوری در ایران و بنیان‌گذار «پارسیک» و «بلاگفا» هم از «بی‌معنا» بودن سخنان روحانی درباره «بی‌نیازی کاربران به اینترنت خارج از کشور» می‌گوید.

ژاک، پزشک ساکن تهران ، در توییتش نکته‌ای را بیان کرده که حرف دل بسیاری از کاربران و شهروندان ایرانی در این روزهاست.

و در پایان، آیا در صورت راه‌اندازی اینترانت ملی در ایران، می‌توان راهکاری برای متصل کردن کاربران ایرانی به اینترنت جهانی یافت؟ در مطلب جداگانه‌ای به همه راهکارهای واقعی موجود در شرایط قطع ارتباطات آنلاین ایران خواهم پرداخت؛ از جمله سرویس «توشه» که در نبود اینترنت، محتوای آنلاین را به صورت ماهواره‌ای برای کاربران ارسال می‌کند.

 اما موجزترین پاسخ به این پرسش را می‌توانید از زبان این کاربر ناشناس بخوانید، که در رشته‌توییتی به آن پرداخته است.