هفته گذشته در سفری به استان بدخشان در شمال شرق افغانستان، با چند تن از کسانی که در بدخشان اسم و رسمی دارند، در مورد وضعیت امنیتی این استان صحبت کردم. بر اساس گفته‌های این افراد و تایید نهاد‌های امنیتی، تعدادی از شهرستان‌های بدخشان یا در تصرف طالبان قرار دارد، یا تحت تاثیر آنان ناامن است. اما نکته جالب آن است که طالبانی که در بدخشان می‌جنگند، برخلاف باور عامه (که آنان را همیشه پشتون‌تبار می‌داند) پشتون نیستند، بلکه تاجیک، ازبک، و به گفته کسانی، افراد ناشناسند. مطرح شدن حضور افراد ناشناس که حتی زبان‌شان هم متفاوت است، مرا بر آن داشت که بیشتر در این زمینه تحقیق کنم و بالاخره دریافتم که این افراد، اویغور‌هایی هستند که از منطقه سین کیانگ چین وارد افغانستان شده‌اند.
هرچند بحث حضور اویغور‌ها در افغانستان از سال‌های دور مطرح بوده است، ولی دولت افغانستان همواره کوشیده است که این نکته رسانه‌ای نشود. اما پس از آن که جنگجویان اویغور (که با نام «جنبش اسلامی ترکستان شرقی» فعالیت دارند) حضور خود را مستند کردند، دولت افغانستان هم تایید کرد که اویغور‌ها در شمال شرق افغانستان حضور دارند.
سابقه حضور اویغور‌ها در افغانستان به قرن هجدهم برمی‌گردد. در آن زمان، امپراتور چین منطقه سین کیانگ را تصرف کرد و تعدادی از اویغور‌ها که مخالف امپراتوری چین بودند، در بدخشان افغانستان اقامت گزیدند. بار دیگر، زمانی که حزب کمونیست چین در پی اصلاحات، فشار‌ها بر این اقلیت مسلمان چینی را افزون کرد، باز هم گروهی از اویغور‌ها به آسیای میانه و از جمله بدخشان آواره شدند. البته آنانی که به سوی افغانستان آمدند، کم بودند و تخمین زده می‌شود که اکنون تعداد اویغور‌ها در بدخشان به ۴۵۰۰ نفر رسیده باشد.
سیاست‌های دولت چین و فشار‌های شدید آن بر اقلیت اویغور در آن کشور، باعث شد تا اویغور‌ها به افراط و شورش روی آورند. این امر برای القاعده که در اواسط دهه ۹۰ میلادی در پی سربازگیری بود، فرصت خوبی ایجاد کرد تا با تقویت روحیه ستیزه‌گری علیه «کافران» و تمایل به سوی «جهادی‌گری»، تعداد زیادی از اویغور‌ها را به صفوف القاعده جلب کند. این افراد بعد‌ها گروه اسلام‌گرای «جنبش اسلامی ترکستان شرقی» را به‌وجود آوردند. اویغور‌ها در زمان استیلای طالبان در افغانستان، توسط القاعده و سازمان استخباراتی پاکستان آموزش یافتند. با سقوط طالبان، اویغور‌ها هم مجبور به فرار به مناطق قبایلی پاکستان شدند.
در آنجا به دلیل بروز اختلاف میان آنان و سرکوب شدن از سوی ارتش پاکستان و کشته شدن چند تن از فرماندهان‌شان توسط هواپیما‌های بدون سرنشین امریکا، اویغور‌ها به شدت ضعیف شدند و کم کم به سوی نواحی شمال شرقی افغانستان سفر کردند. با نفوذ داعش در افغانستان، «جنبش اسلامی ترکستان شرقی» نیز اطاعت خود را از داعش اعلام کرد و رسما به همراهی با آن پرداخت. اکنون نیز این گروه در شمال شرق افغانستان همچنان فعالیت دارد و بخش‌هایی از بدخشان را ناآرام کرده است. البته باید یادآور شد که همه اویغور‌های که وارد افغانستان شده‌اند، افراطی و طرفدار القاعده و داعش نیستند. تعدادی از اویغور‌ها در بدخشان زندگی عادی خود را پیش می برند و تعدادی هم که از سالیان دور در افغانستان زندگی کرده‌اند، خود را جزو مردم این کشور می‌دانند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
با این حال، تحولات در منطقه و ایجاد مسیرهای کمربند‌ی از سوی چین و گسترش آن‌ها به سوی آسیای میانه و افغانستان، نیازمند امنیت شاهراه‌های ترانزیتی است. بیشتر این شاهراه‌ها که به سوی آسیای میانه می‌رود، از مناطق سکونت اویغور‌ها می‌گذرد. به همین دلیل، فشار‌ها علیه اویغور‌ها به حد اعلی رسیده است. بر اساس گزارش رسانه‌ها در حدود یک میلیون اویغور رسما در اردوگاه‌های اجباری «اصلاح و بازپروری» در چین زندانی‌اند. این افراد باید تمامی فرهنگ، دین و رسم و رواج‌های خود را فراموش کنند، تا تبدیل به یک شهروند چین کمونیست شوند. در این سوی مرز نیز چین با حمایت از نیرو‌های امنیتی افغان، می‌کوشد تا اویغور‌های افراطی در افغانستان را از بین ببرد.
در مسیر واخان یک ستاد مشترک نظامی متشکل از چین، افغانستان، پاکستان و تاجیکستان هست که منابع مالی آن از سوی دولت چین تامین می‌شود. نیرو‌های افغان موجود در این ستاد مشترک، چندین تُن اسلحه و مهمات از دولت افغانستان در اختیار می‌گیرند. بقیه نیازمندی‌های آنان نیز توسط کشور چین تامین می‌شود. تلاش‌های دولت افغانستان برای پاک‌سازی بدخشان از نیرو‌های افراطی اویغور نیز افزایش یافته است و بخش‌هایی از شهرستان‌های بدخشان دوباره به تصرف دولت درآمده است. البته به دلیل وجود معادن فراوان لاجورد و درآمد‌زا بودن آن معادن برای طالبان، این گروه با سرسختی در مقابل دولت مقاومت می‌کند. گروه‌های جهادی دیگری نیز که از شهروندان کشور‌های دیگر تشکیل شده‌اند، به دلیل آن که جای دیگری برای رفتن ندارند، با شدت در مقابل دولت و نیرو‌های نظامی افغانستان مقاومت می‌کنند.
