موضع محتاطانه ترکیه در خصوص اعتراضات ایران

ترکیه بر بازگشت ثبات و آرامش به ایران تاکید کرده است

عکس آرشیوی و مربوط به دیدار جواد ظریف با وزیر خارجه ترکیه در آنکارا است- Adem ALTAN/AFP

سال گذشته با خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم علیه صادرات نفت ایران، بازار ایران شاهد بالا رفتن آنی قیمت کالاها بود و قیمت دلار هم به تدریج افزایش یافت. افزایش قیمت کالاهای مصرفی شوک بزرگی به قشر متوسط جامعه وارد کرد. فشار روانی ناشی از افزایش قیمت ها با افزایش قیمت بنزین شدت بیشتری پیدا کرد. و باعث شد تا وسعت اعتراضات در اکثر شهرهای ایران افزایش یابد. 

تظاهرات مردم در شهرهای گوناگون در پی افزایش قیمت بنزین مورد توجه دولت‌های همسایه و رسانه‌های منطقه نیز قرار گرفت. برخی کشورها این حوادث را با دقت و حساسیت بیشتری رصد کردند. مسئله ثبات و امنیت در ایران همواره با حساسیت خاصی از سوی دولتمردان ترکیه روبرو شده است. جامعه ترکیه به‌خاطر اشتراکات تاریخی- دینی و فرهنگی با ایران، هیچ تمایلی به بر هم خوردن ثبات و امنیت در درون مرزهای ایران ندارد . گروه‌های سیاسی محافظه کار هم با چنین نگاهی تحولات ایران را پی‌گیری می‌کنند.

در حوادث اخیر ایران، موضع گیری همه کشورهای منطقه به‌ویژه ترکیه، از اهمیت بسزایی برخوردار است. باید خاطر نشان کرد که چند هفته قبل از شروع اعتراضات مردمی در ایران، موضع ایران درباره انجام عملیات چشمه صلح ترکیه در شمال سوریه با اعتراض و ناخشنودی مقامات ترکیه روبرو شده بود؛ به‌طوری که حتی رئیس جمهوری این کشور نیز نارضایتی خود از مواضع ایران را بر زبان آورده و حتی خود از کشیده شدن دامنه اعتراضات منطقه به ایران نیز ابراز نگرانی کرده بود.

موضع رسمی دولت ترکیه: بازگشت ثبات و آرامش به ایران

 در حوادث هفته گذشته ایران، دولت ترکیه با احتیاط برخورد کرد. دو روز پس از شروع اعتراضات در ایران مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه، در اولین اظهارات رسمی خود در مورد اعتراضات مردمی در ایران اظهار کرد: «ترکیه امیدوار است که حوادث اخیر در ایران هرچه زودتر پایان یابد و آرامش به این کشور بازگردد.» 

با این حال موضع احزاب مخالف حکومت ترکیه، که معمولا همراهی چندانی با مواضع حزب عدالت و توسعه ندارند، در قبال مسائل ایران همخوانی دارد. دلیل این امر را باید در دو چیز جستجو کرد؛ یکی تاثیر پذیری رسانه‌های مخالف حکومت ترکیه از رسانه‌های جریان اصلی جهان، که معمولا موضع مخالفی در برابر ایران ندارند و دیگری سیاست‌های غرب ستیز ایران است که به مذاق گروه‌های چپ گرا در ترکیه خوش می‌آید.

توجه به این مسئله ضروری است که مقامات ترکیه تجربه تلخ بحران سوریه را در کارنامه خویش دارند، در اظهارات خود کاملا محتاطانه عمل کرده و حتی از هر گونه اظهارنظر و یا عقیده ای در روزهای اول اعتراضات در ایران خودداری کردند. علاوه براین وقوع اعتراضات مشابه در سال ۹۶ و حتی در سال 88 این ذهنیت را در بین مقامات ترکیه به وجود آورده است که اعتراضات در ایران به بخشی از سیاست داخلی این کشور تبدیل شده است. به همین دلیل آنها ترجیح دادند از هرگونه اظهار نظر عجولانه‌ای خودداری کرده و تنها به آرزوی بازگشت آرامش به ایران، آن هم از زبان وزیر خارجه ترکیه بسنده کنند.

توجه به این نکته نیز مهم است که حزب عدالت و توسعه با اعتراضات مشابه مشهور به اعتراضات گزی در سال 2013 مواجه بود و اعضای ارشد این حزب به خوبی از تلخی این حوادث و نیز و فعل و انفعالات آن آگاهی دارند. وقوع کودتای نافرجام در ترکیه نیز مزید بر علت شده است که مقامات ترکیه باور داشته باشند هرگونه ناامنی در کشورهای قدرتمند مسلمان توطئه ای از جانب غربی ها صورت می‌پذیرد. از طرف دیگر مشاهده وقایع زمستان ۹۶ و موفقیت مقامات ایران در کنترل و سرکوب اعتراضات، مقامات ترکیه را متقاعد کرده است که حکومت ایران توانایی لازم برای برخورد و کنترل اعتراضات مشابه را دارد.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

افکار عمومی ترکیه هم همگام با مقامات ترکیه واکنش محتاطانه‌ای به این اعتراضات داشته‌اند. روزنامه‌ها و حتی شبکه‌های تلویزیونی، اعم از دولتی و غیر دولتی نیز پوشش چندانی به این وقایع نداده و بعضی از روزنامه ها در ۱۶ نوامبر خبر کوتاهی در مورد افزایش قیمت بنزین و برخی اعتراضات مردمی نسبت به آن منتشر کردند. اما با شدت گرفتن حوادث و گسترش اخبار ایران در سراسر جهان، رسانه‌های ترکیه نیز نسبت به انعکاس بیشتر اخبار این حوادث اقدام کردند.

 نکته قابل توجه این است که اغلب رسانه ها و شخصیت های آکادمیک ترکیه معتقدند این اعتراضات به تضعیف اصلاح طلبان و تقویت اصولگرایان در انتخابات مجلس ایران، که در اسفندماه برگزار خواهد شد، خواهد انجامید. نکته مهم دیگری که وجود دارد بحث تحریم های آمریکا و سقوط اقتصاد ایران در پی آن است که به وضعیت موجود منجر شده است. همچنان برخی از محافل دانشگاهی نارضایتی عموم مردم از سیاست منطقه‌ای ایران را موجب بروز بحران دانسته و معتقدند که این وضعیت با ادامه فشارها به‌خصوص از جانب آمریکا، موجب تشدید نارضایتی های عمومی خواهد شد. به طور کلی محافل ترکیه از هرگونه ناامنی جدید در مرزهای خود به شدت بیمناک هستند.

بحران پناهندگان سوریه در حال حاضر بار سنگینی بر اقتصاد ترکیه تحمیل کرده است. ترکیه در حال حاضر پذیرای بیش از ۳.۵ آواره سوری است. حضور این تعداد از آوارگان مشکلات زیادی را در برخی از شهرهای مرزی ترکیه پدید آورده است. اردوغان بارها تاکید کرده که از شروع بحران سوریه این کشور بیش از ۳۰ میلیارد دلار برای پناهندگان سوری هزینه کرده است و اقتصاد ترکیه به تنهایی قادر نیست بیش از این برای بحران سوریه هزینه کند و کشورهای غربی و سازمان‌های بین‌المللی باید در این مورد به ترکیه یاری رسانند.

نه مقامات ترکیه و نه محافل رسانه‌ای و دانشگاهی و نه افکار عمومی مایل به ایجاد ناامنی در ایران و تداوم آن نیستند. کارشناسان مسایل سیاسی و حتی نظامیان ترکیه از این نکته آگاهند که با کوچک‌ترین جرقه در ایران، سیل عظیمی از پناهندگان راهی ترکیه خواهند شد چرا که با توجه به اشتراکات فرهنگی، زبانی و دینی، ترکیه اولین مقصد پناهجویان ایرانی خواهد بود. باید خاطر نشان کرد که دیگر همسایگان ایران توانایی و ظرفیت پناهندگان پرشمار ایرانی را نخواهند داشت .

تداوم اعتراضات در ایران نه تنها می‌توانست باعث اختلال در تجارت بین دو کشور در مناطق مرزی شود، بلکه با تداوم قطعی اینترنت سفرهای توریستی ایرانیان به ترکیه نیز با مشکلات خاص خویش روبرو می شد. بنابراین مجموع این دلایل باعث شده است سیاست خارجی ترکیه از هرگونه عکس العمل عجولانه در قبال حوادث ایران به دور باشد. ترجیح مقامات ترکیه این است که دولت ایران به هر قیمتی شده از هر گونه ناامنی داخلی جلوگیری کند.