بازگشت قدرتمند تور و پارچه‌های توری به دنیای مد امسال را باید جدی گرفت. پارچه‌ای که به‌سختی خودش را از دنیای مد قرن نوزدهمی به یاری ستاره‌های ساختارشکن به دوران مدرن کشاند، همچنان یک شمشیر دو لبه بین شادی و اندوه و سنت و نوگرایی است.
مجموعه لباس و دستکشی که مدونا، خواننده آمریکایی در موزیک ویدیوی «مثل یک باکره» در سال ۱۹۸۴ به نمایش گذاشت، یکی از معروف‌ترین لحظه‌ها در مد توری است. مدونا در آن زمان موقعیتش را به‌عنوان یک جوان ۲۶ ساله جسور به همگان ثابت کرد و پوشیدن این لباس را در تور اجرای همین آهنگ در همان سال ادامه داد. برنارد رودوفسکی، نویسنده کتاب «آیا لباس‌ها مدرن هستند؟» که در سال ۱۹۴۷ منتشر شد، درباره استفاده از تور در مد می‌نویسد: نمایش تور در یک لباس می‌تواند نماینده یک فرشته یا یک گناهکار باشد. تور همان‌قدر که می‌تواند اغواکننده به نظر برسد، می‌تواند به شکلی ساده‌لوحانه توجه را به خود جلب کند.
هزاران سال از روز‌هایی که انسان خود را در لایه‌ای از پوست حیوان و برگ درخت محفوظ می‌کرد گذشته است و امروز صنعت نساجی نه‌تنها در کوچه‌پس‌کوچه‌های تاریخ گم نشده، بلکه روزبه‌روز با فناوری و در طی زمان، در هم تنیده‌تر و زیبا‌تر شده است. تور یکی از فراگیرترین و محبوب‌ترین پارچه‌ها در این صنعت است. پارچه‌ای که هم در نقاشی‌هایی از الیزابت اول انگلستان در قرن ۱۶ میلادی و هم در سریال محبوب آمریکایی «آشنایی با مادر» مرتب به چشم می‌آید.
تور به یک شبکه حفره‌داری تبدیل شد که داستان‌ها و روایت‌های تاریخی در خود پنهان دارد. شاید کمتر کسی باشد که از خانه مادربزرگ دوران کودکی‌اش از استفاده تور در تزیین خانه خاطره‌ای نداشته باشد! و به جرات می‌توان گفت که این پارچه منحصربه‌فرد بیشترین سابقه حضور در فرهنگ عامه، هنر، مد و زندگی را داشته است. پیراهن عروس، پوشیه صورت در مراسم ترحیم، پیراهن‌های اشرافی، لباس خواب، لباس زیر زنانه، پرده و پیراهن رقص باله، تنها بخشی از حضور پررنگ و مستمر این پارچه در هنر و صنعت مد است.
تاریخچه‌ای از تور: از مادربزرگ‌های ایتالیایی تا طراحان نوگرای فرانسوی
تاریخ‌نویسان تاریخ دقیق و منشا جغرافیایی مشخصی برای پارچه تور ارائه نداده‌اند. مصریان باستان برای تزیین لباس‌هایی که برای مراسم تدفین می‌پوشیدند، از پارچه و الیاف‌هایی استفاده می‌کردند که شباهت زیادی با تور داشت. این پارچه‌ها در دوران پیش از رنسانس در خاورمیانه نیز رواج داشت. در نقاشی‌های اهالی فلاندرز و ایتالیا در اوایل قرن پانزدهم، پارچه‌های توری مشاهده می‌شود که دلیلی قانع‌کننده بر این است که منشا این پارچه در اصل یکی از این دو کشور بوده است، اما معتبرترین روایت از اولین پارچه تور به قرن ۱۵ میلادی در ایتالیا بازمی‌گردد. شاید برای همین است که ایتالیایی‌ها یک شوخی بامزه با مادربزرگ‌ها (Nonna) دارند: اگر روی هر طاقچه و وسیله خانه و آشپزخانه تور و قلاب‌بافی نباشد، آنجا خانه مادربزرگ نیست! اما این یک شوخی لزوما ایتالیایی نیست.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
با گردشی در تاریخ و مروری بر عکس‌های خاطره‌انگیز می‌توان به جرات گفت که این پارچه پر از حفره، بخشی از فرهنگ عامه بسیاری از کشورها بوده است. در بسیاری از کشورها این پارچه همیشه نماد زیبایی، هنر ظریف دست‌ساز و گستردگی در کاربری بوده است. پارچه‌ای که هم در شادی عروسی و هم در اندوه خاک‌سپاری، بخشی از هویت یک پوشش است. تا چند صد‌سال پیش دوختن و بافتن و طراحی این پارچه نتیجه کار سه هنرمند صنعت‌گر بود: «طراحی که نقشه پارچه را روی کاغذ خلق کرد، الگوسازی که طرح‌ها را روی پوست پیاده کرد و در نهایت توری‌دوزی که مستقیما روی الگوها کار کرد تا توری را بسازد.»
توری تا قبل از اواسط قرن شانزدهم بسیار کمیاب بود و به‌سختی در لباس یافت می‌شد. فرآیند بافت تور به این شکل بود که انتهای آزاد پارچه‌ها بافته می‌شد و به‌صورت نقش و نگار گره می‌خورد، یا گاهی نخ‌هایی از پارچه کشیده و قطعات کوچکی برای ایجاد الگو بریده می‌شدند، سپس نواحی بریده شده و بیرون کشیده شده به‌قدری بزرگ بود که می‌شد آن را توری نامید.
به‌مرور به‌کارگیری این پارچه در دربار انگلستان و فرانسه رونق پیدا کرد و هویتی تجملی و اشرافی پیدا کرد. در یک نقاشی پرتره از ملکه الیزابت اول که به پرتره رنگین‌کمان معروف است، می‌بینیم که استفاده از پارچه توری که گردن و ابتدای شانه را پوشانده است چقدر به شکوه لباس و جزئیات نقاشی رنگ روغن کمک کرده است.
تمایل اروپا به توری دست‌ساز تا پایان قرن هجدهم ادامه داشت. انقلاب بزرگ فرانسه که به نابودی دربار فرانسه و صنایع تجملی و اشرافی آن منجر شد، به فراموشی موقت این پارچه کمک کرد، اما انقلاب صنعتی به‌مرور از توسعه توری‌های جدید در قرن نوزدهم حمایت کرد.
انواع تور
شاید بیش از ۱۵ روش اصلی برای بافت، دوخت و تولید پارچه توری وجود دارد، اما پرکاربردترین آن‌ها در مد غربی، سه نوع ونیزی، فرانسوی و بریتانیایی آن است.
تور ونیزی یا گیپور: این پارچه توری، زمینه مشبک یکدست ندارد و فقط از طرح‌های برجسته تشکیل شده است. نشان تجاری فندی (Fendi) در مجموعه بهار و تابستان سال ۲۰۲۱ مجموعه‌ای چشم‌نواز از به‌کارگیری تور گیپور ارائه داد.
دانتل یا تور فرانسوی: دانتل از ابریشم، پنبه، ویسکوز و ریون بافته می‌شود و معمولا طرح آن برجسته به‌شکل گل است.
تور النکن: این پارچه توری که نامش از شهر النکن (Alencon) فرانسه گرفته شده است، از طرح‌های برجسته‌ای با نخ ابریشم تشکیل شده است که روی آن از منجوق و انواع مروارید یا پولک استفاده می‌کنند.
تور سوزنی: پارچه‌ای گران‌قیمت و زیبا که با وجود پیشرفت در فناوری امروز، تولید آن همچنان فقط با قیچی، نخ و سوزن امکان‌پذیر است. این توری فوق‌العاده گران‌قیمت و پیچیده، یکی از گران‌قیمت‌ترین پارچه‌های توری است. در تابلو رنگ روغنی که از چهره ملکه الیزابت اول در سال ۱۶۰۰ نقاشی شده است، این تور سوزنی که با ظرافت و دقت بافته شده، به زیبایی در دو ردیف و به حالت ایستاده دور گردن ملکه خودنمایی می‌کند. تا اوایل قرن ۱۸ میلادی استفاده از تور دور گردن برای مردان نیز بسیار رایج بود.
در تابلوی رنگ روغنی که از جورج ویلیرز، دوک باکینگهام نقاشی شده است، یک نوار پهن تور سوزن‌دوزی شده در آرایش لباس دیده می‌شود که نشان‌دهنده کاربرد تور در پوشش مردان است. ناتالیا سیلوا در مقاله‌ای با عنوان تاریخ تور در مد و فشن، به استفاده پارچه‌های توری برای مردان و زنان اشاره می‌کند و می‌نویسد: «در واقع، این منسوجات دست‌دوز به‌نوعی بود که هم مردان و هم زنان می‌توانستند آن را بپوشند، اما در قرن هجدهم شخصیتی کاملا زنانه پیدا کرد.»
شعری به ظرافت تور بر تن
یکی از عناصر بصری که در لباس عروس سریع‌تر و چشم‌انگیز‌تر به چشم می‌آید، میزان تور و نوع پارچه توری است که در طراحی استفاده شده است. گاه این تورها به لطف فناوری مدرن، مستقیما از کارخانه و یک دستگاه توربافی به میز طراح می‌رسد و گاه چند نفر مسئولیت بافت تور را به عهده دارند که ذره ذره و رج به رج تور را با دست خود می‌بافند، اما تور یک هویت تک‌بعدی در مصرف ندارد. مد در سال ۲۰۲۳ به یک خوشامد‌گویی رسمی به پارچه‌های توری بدل شده است. در مجموعه بسیاری از طراحان مطرح دنیای مد رگه‌هایی از حضور پررنگ این پارچه پر از حفره و پر رمز‌و‌راز حس می‌شود. چه در مجموعه «نسیم تابستان» از الی صعب و چه در آثار نشان تجاری بربری، بالنسیاگا و ورساچه، ردپایی از تور دیده می‌شود و این‌گونه است که این برهنگی ناتمام با وجد به ملاقات بهار می‌آید.
چند صد‌سال از هنر و صنعت توربافی می‌گذرد. پارچه‌های توری یکی از سخت‌ترین و زیباترین دست‌دوزهای بشر است. ترکیب زمان، ظرافت و فن بافت تور، این پارچه را به عنصری غیرتکراری با هویت تاریخی بدل می‌کند. شاید در سال‌های آتی دوباره شاهد بازیگری تور بر صحنه مد مردانه باشیم. شاید سرآستین‌های توری مردانه روزی مد شود. روزی که تور صرفا یک پارچه زنانه نیست.
