درساعت «صفر» ۲۴ آبان زندگی بسیاری ناگهان تغییر کرد. این ساعت شاید تنها زمان اعلام سه برابر شدن قیمت بنزین و بازگشت دولت حسن روحانی به سیاست‌هایی بود که در ایام انتخابات نسبت به اجرای آن در زمان محمود احمدی نژاد از آن انتقاد می‌کرد.

اعتراض به این تصمیم هم موضوع غیرقابل تصوری نبود وکلیت نظام امنیتی و انتظامی جمهوری اسلامی نیز خود را برای مدیریت اعتراض‌ها آماده کرده بود. اما به نظر می‌رسید که آتش خشم معترضان برآوردهای کیفی و کمی اعتراضات در میان این نهاد‌ها را برهم زد. گستردگی و شدت اعتراض‌های موجب شد «اعتراضات آبان» تبدیل به یک شاخصه در میان تمام اعتراضات سال‌های گذشته شود. اینجا بود که شورای امنیت ایران تصمیم گرفت تا دسترسی اینترنت در ایران را به کمتر از پنج درصد برساند و دولتی را که قول داده بود دستش روی دگمه فیلترینگ نرود سر قولش نگه دارد و کل اینترنت را قطع کرد.

این در حالیست که اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در سال‌های گذشته جدا از اینکه به یکی از منابع اصلی خبررسانی در ایران تبدیل شده بود و بالاترین میزان کاربر شبکه تلگرام در جهان یکی از نمادهای آن بود. ولی شاید مهمتر از آن بدل شدن این شبکه به منبع کسب و کارهای جدید در ایران بود. کسب و کارهای کوچک و بزرگی از تبلیغ تا خرید و فروش (و البته جدا از اینها باید برنامه نویسان و کسانی که کسب و کاری در خارج از مرزها دارد) هر روز از طریق اینترنت و شبکه‌های اجتماعی کسب درآمد دارند. 

نت بلاکس، نهادی ناظر بر دسترسی اینترنت جهانی در وبسایت خود بخشی دارد که هزینه هر روز قطع اینترنت در کشورهای گوناگون را هم محاسبه می‌کند. این سایت حالا می‌گوید که دسترسی کاربران ایرانی به زیر پنج درصد رسیده و قطع این اینترنت حالا روزی حدود ۶۱ میلیون دلار برآورد می‌شود. خسارتی که حتی به گفته علی کلاهی عضو هیات مدیره پارک فن‌آوری ایران اگر طولانی مدت شود به طور کامل غیرقابل جبران خواهد شد. 

عدم ارتباط شرکت‌هایی که داد و ستد با کشورهای غیرایرانی دارند امروز با مشکلات جدی را باعث شده؛ عدم امکان پیگیری بارنامه‌های وارداتی، عدم امکان ارسال درخواست خرید، نبود امکان ارسال پول به هر شکلی، اخلال در صدور و تایید دوباره بلیط‌های پرواز به خارج از ایران و بسیاری از امور اقتصادی که تحت تاثیر قطع اینترنت قرار گرفته‌اند. بیشترین ضرر را اما بی‌تردید آنها می‌کنند که درآمدهای آنلاین داشته‌اند؛ رضا الفت نسب، عضو هیات مدیره کسب و کارهای مجازی می‌گوید «نزدیک به ۳۰۰ هزار فروشنده با مجوزهای لازم در بستر اینترنت فعالیت دارند». به این توجه داشته باشیم که بخش بزرگی اتفافا از خانواده‌های کم درآمد از طریق شبکه‌های اجتماعی به امرار معاش مشغول بودند؛ کسانی که از خرید و فروش غذاهای خانگی تا فروش کارهای تزئینی و دستی مشغول بودند. حالا کسب و کار آنها نه تنها این روزها با اختلال جدی روبرو شده است بلکه برخی از آنها با ادامه قطع اینترنت با از دست دادن کل سرمایه‌های خود روبرو هستند. یکی از این اینها در تماس با «ایران اینترنشنال» می‌گوید که به دلیل قطع اینترنت نتوانسته هزینه تمدید وبسایت خود را پرداخت کند و حاصل ۱۰ سال کارش حالا از بین رفته است. 

سوی دیگر ماجرا تبلیغاتی است که به روی شبکه ملی اطلاعات انجام می‌شود شبکه‌ای که حالا همزمان با قطعی اینترنت آنرا جایگزین اینترنت معرفی کردند. اما جدا از اشتباه در استدلال کافیست به گفته‌های محمد جواد آذری جهرمی اشاره کنیم که خودش تاکید دارد «چیزی به نام اینترنت ملی وجود خارجی ندارد، شبکه ملی اطلاعات به معنای قطع اینترنت نیست و قطع اینترنت به کارکردهای شبکه ملی اطلاعات ضربه می‌زند».

اما به این مهم باید توجه داشت که در صورت بازگشت ارتباط اینترنتی می‌توان پیش‌بینی کرد که همچون دی‌ماه ۹۶ تا مدتی برخی از پلتفروم‌ها با مشکلات متعددی روبرو شوند. اگر اینستاگرام هم همچون تلگرام فیلتر شود بخش بزرگی از کسب و کارهای موجود با مشکل روبرو می‌شوند. با اینکه نمونه‌های داخلی آن همچون «بله» و «سروش» حالا خودشان را برای میزبانی آنها آماده می‌کنند اما برخی از صاحبان این مشاغل باید از نقطه صفر آغاز و بازاریابی کنند. موضوعی که کاربری به کنایه در سایت تابناک نوشته بود: «با توجه به تعدد این اپلیکیشن‌ها و ظرفیت پایین موتور‌های جستجوی فارسی، شاید بهتر باشد که از پخش تراکت و بازاریابی با بلندگو شروع کنند!»

نمونه دیگر این اخلال را در گزارش روزنامه همشهری می‌توان دید که می‌گوید وزارت نفت و شرکت ملی پست از مردم خواسته بودند که با مراجعه به باجه‌های پست، کارت سوخت خود را دریافت کنند اما همزمان با قطع اینترنت این امکان از شهروندان سلب شده که بدانند باید به کدام شعبه مراجعه کنند. حالا در چنین شرایطی دریافت بنزین سهمیه بندی شده غیرممکن شده و برخی رانندگان تاکسی حالا باید تنها از بنزین آزاد استفاده کنند. 

 برخی کاربران در روزهای گذشته به محمد جواد ظریف نیز اشاره داشتند، زمانی که در نیویورک، به دلیل محدودیت محل اقامت از سوی دولت آمریکا، اجازه عیادت از «محمد تخت روانچی» را پیدا نکرد از طریق تلفن همراهش به صورت تصویری با او تماس گرفت و نوشت «به لطف فن‌آوری توانستم دوست ۴۰ ساله‌ام و فرستاده [جمهوری اسلامی] ایران در سازمان ملل را که اکنون در اینجا، بیمارستانی در نیویورک چند صدمتر آنطرف‌تر به سر می‌برد، ببینم و با او حرف بزنم.» حالا کاربران خارج از کشور به او یادآوری می‌کنند که چندین روز است که ایرانیان از خانواده‌های خود بی‌خبر هستند.

حالا باید گفت جدا از هزینه‌های مادی این هزینه معنوی را نیز باید در نظر گرفت. یکی از کاربران در تماس تلفنی خود با «ایران اینترنشنال» گفته بود که نتوانسته تز (پایان نامه) خود را برای استاد راهنمایش در خارج از کشور ارسال کند. 

در زمان نگارش این متن دسترسی اینترنت در برخی از استان‌ها آرام آرام شروع شد. مشخص نیست این اقدام تا کجا پیش خواهد رفت اما باید گفت بزرگترین گروگانگیری آنلاین جهان در سال‌های گذشته حالا به اسم جمهوری اسلامی ایران ثبت شد.