طلا از شناخته‌ترین و قدیمی‌ترین کالاها برای سرمایه‌گذاران است. به‌خصوص در دورانی که سرمایه‌گذاری در زمینه‌های دیگر چون بورس، مسکن و ارز پرریسک باشد. اما حالا به گفته رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران، «خریداران طلا هم‌اکنون مصرف‌کنندگان واقعی هستند و مانند سال ۹۷ به فکر خرید طلا برای سرمایه‌گذاری نیستند».
طلا، دارایی دوران بحران
طلا از محبوب‌ترین کالاها برای سرمایه‌گذاران در دورانی است که بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری دیگر چون بورس، مسکن و ارز پر نوسان و غیرقابل‌پیش‌بینی است. از مزایای سرمایه‌گذاری در طلا، محافظت دارایی سرمایه‌گذار در برابر «نوسانات» و «سرمایه گذاری‌های بی‌ثبات» است. به بیان بهتر زمانی که در جامعه ناامنی روانی ناشی از بی‌ثباتی اقتصادی افزایش یابد، تمایل برای خرید کالایی چون طلا به علت «نقد شوندگی بالا»، «قابلیت خرید به میزان سرمایه خریدار» و «ریسک پایین خریدوفروش» افزایش می‌یابد.
افزایش تقاضا برای طلای آب شده
اقتصاد ایران در چهار دهه اخیر به دلایل داخلی چون دولتی بودن اقتصاد، وابستگی بودجه به نفت، نبود سازوکار بازار آزاد و حضور انحصارطلبان حکومتی در اقتصاد و همچنین عوامل خارجی چون تحریم به علت سیاست خارجی حکومت ایران، همواره شرایط غیرطبیعی را تجربه کرده است. اما طی دو سال اخیر و بعد از آرامش نسبی بعد از برجام، اقتصاد ایران دوران بحرانی پر نوسان بی‌سابقه را تجربه کرد.
بحران مؤسسات مالی با حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان زیان و خروج آمریکا از برجام و بازگشت دوباره تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی با هدف تغییر رفتار این رژیم و در پی آن تصمیمات ارزی و رانت‌های دولتی در بازار ارز موجب شد تا از یک سو بازار سرمایه دچار نوسان و تورم شدید گردد و از سوی دیگر بازار طلا به‌عنوان کالایی کم ریسک تر موردتوجه سرمایه‌گذاران قرار گیرد. کالایی که نه تنها بهای خود را از دست نمی‌داد بلکه باعث سودآوری در بلندمدت نیز می‌شد و همچنین برای بسیاری بهترین راهکار برای حفاظت از پس‌انداز به شمار می‌آمد.
افزایش تقاضا، در کنار افزایش جهانی قیمت طلا عواملی بودند که جهش بی‌سابقه قیمت سکه و مصنوعات طلا را به همراه داشت، جهش قیمتی که به رکود زودهنگام در این بازار انجامید و در مقابل موجب رونق بازار «طلای آب‌شده» در ایران شد. طلای آب‌شده ازآنجاکه هزینه اجرت و مالیات بر ارزش‌افزوده نداشت، برای خریداران در مقایسه با طلا و مصنوعات آن و سکه، کالایی جذاب‌تر محسوب می‌شد. چنانکه رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران، اردیبهشت‌ماه سال جاری در این خصوص گفته بود، «طلای آب‌شده بیشترین جذابیت را برای خریداران دارد و افراد برای حفظ قدرت پول خود و کسب ارزش‌افزوده بیشتر به سراغ طلای آب‌شده می‌روند.»
بازگشت مصرف‌کنندگان واقعی و کاهش تقاضا برای طلای آب شده
اما رونق بازار «طلای آب‌شده» باآنکه «حدود ۶۰ تا ۸۰ درصد معاملات بازار طلا» را در ماه‌های اخیر به خود اختصاص داده بود، به تدریج و «پس از افزایش نگرانی‌های مربوط به افزودن مس و سایر فلزات به آنها» و «زیان سرمایه‌گذاران به علت نداشتن تبحر کافی در شناسایی کالای سالم» دوامی نیافت و آن‌طور که ابراهیم محمدولی، رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران، روز گذشته اعلام کرد، «پس از شفاف‌سازی‌های انجام‌شده درباره مشکلات خرید طلای آب‌شده، اکنون مردم از طلای آب‌شده فاصله گرفته و به خرید دوباره مصنوعات روی آورده‌اند». طبق گفته او، «تقاضا برای این کالا در مقایسه با سال گذشته کاهش چشم‌گیری داشته است.» او همچنین درباره مشتریان گفت، خریداران طلا در حال حاضر نه سرمایه‌گذاران، که تنها «مصرف‌کنندگان واقعی» هستند که «برای مصرف خانواده خود اقدام به خرید می‌کنند.»
سرمایه گذاران کجا هستند؟
در تحلیل خروج سرمایه گذران از بازار طلا آن‌طور که ابراهیم محمدولی، نیز به آن اشاره داشته می‌توان حداقل سه دلیل «واقعی شدن نرخ ارز و رونق گرفتن دوباره بازار بورس»، «افزایش خروج سرمایه از کشور» و «کوچک شدن اقتصاد ایران» را برشمرد.
«عوامل بنیادی» چون رکود تورمی، «تثبیت و کاهش نرخ ارز»، ورود صنایع صادرات محور چون صنایع پتروشیمی به بازار بورس و یا «به روزسانی ارزش سهام شرکت‌های بورسی» در ماه‌های اخیر اثرات مثبتی بر بازار بورس داشته است. این اثرات مثبت در کنار رکود در بازار مسکن و نا امن شدن سرمایه گذاری در بازار «طلای آب‌شده» باعث رونق بازار بورس شده است، به‌طوری که گزارش‌های اخیر از «مراجعات بیشتر برای سرمایه‌گذاری در بورس نسبت به سال گذشته» خبر می‌دهند.
همچنین گزارش‌های جدید، همچون گزارش مرکز آمار ترکیه، نشان می‌دهد که میزان خرید مسکن ایرانیان در ماهای اخیر، نسبت به دوره مشابه آن در سال گذشته ۲.۵ برابر رشد داشته است و این به معنی این است که بخشی از سرمایه موجود طی این مدت از ایران خارج‌شده است.
و در پایان آن‌طور که گزارش اخیر صندوق بین‌المللی پول نیز نشان می‌دهد، رشد منفی اقتصادی، تورم و رکود اقتصادی سال‌های اخیر موجب شده است تا اقتصاد نفتی ایران ۴۰ درصد کوچک‌تر شود. به بیان بهتر در این سال ارزش دارایی مردم کاهش‌یافته و جمعیت بیشتری قدرت پس‌انداز را ازدست‌داده که این امر نیز عاملی برای تقاضای کمتر طلا شده است.
