از باورهای رایج درباره شوخ‌طبعی و خندیدن، تاثیر آن بر روحیه، کمک به سلامتی، و بهترکردن حال آدمی است.
ادعاها و باورهای علمی و غیرعلمی زیادی درباره مزایای سلامتی مرتبط با شوخی و خندیدن وجود دارد. مثال قدیمی و معروف «خنده بر هر درد بی‌درمان دواست» در زمره چنان باورهایی است که به باوری عمومی بدل شده است. برخی از باورها و تصورات رایج دیگر نیز از تاثیر شوخی و خنده بر تقویت سیستم ایمنی فرد حکایت دارد؛ از جمله این باور که افراد دارای طبع شوخ، بهتر می‌توانند از عهده حل مشکلات و فشار‌های ذهنی و روانی در زندگی‌شان برآیند. این ادعا، اکنون از نظر علمی نیز ثابت شده است.
هربرت لفکور،نویسنده و پژوهشگر، در کتابی با عنوان «شوخ طبعی،روانشناسی زندگی شناورانه» (۲۰۰۱)، می‌نویسد: «در فرهنگ معاصر غربی،شوخ‌طبعی و شوخ و شنگ‌بودن، به عنوان یک ویژگی شخصیتی بسیار مطلوب مورد توجه قرار می‌گیرد و افرادی که حس شوخ‌طبعی بیشتری دارند، بهتر با استرس زندگی روزمره خود کنار می‌آیند، روابط بهتری با دیگران دارند و حتی از سلامت روحی و جسمی بهتری برخوردارند.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
شوخی چیست؟ آیا شوخ‌طبعی و خندیدن جزو نقاط قوت شخصیت فرد است؟
شوخی می‌تواند به صورت کلامی و غیرکلامی رخ دهد. برخی از افراد حتی با ایماء و اشاره و حرکات بدن و دست‌ها یا حالتهای صورت می‌توانند به خوبی پیام طنز‌آمیز و روحیه شوخ‌طبع خود را ابراز کنند. برخی نیز کلامشان آغشته به طنز است و روحیه‌ای شوخ‌طبعانه همراه با خنده دارند و در تعاملات بین فردی‌شان با دیگران، بسیار موفق‌اند و اطرافیان‌شان انرژی خوبی از آنها می‌گیرند و به قول معروف، شمع هر محفل و مجلسی هستند. دکتر رود مارتین، روانشناس بالینی و استاد دانشگاه اونتاریو کانادا، در تحقیقی که درباره «طنز و شوخ طبعی» در سال ۲۰۰۳ انجام داده است، شوخ‌طبعی را «توانایی فرد در ایجاد طنز و شوخی و لذت‌بردن از چیزهایی که برای فرد خنده‌آور است، تمایل فرد به سرگرم کردن دیگران و توانایی و قابلیت خنداندن دیگران» تعریف کرده است.
نتیجه آن تحقیق، در مجله «جورنال آو ریسرچ این پرسونالیتی» منتشر شده است که نشریه‌ای علمی و دانشگاهی در حوزه روانشناسی شخصیت است و از سوی «الزویر» (مجموعه شرکت‌هایی دربرگیرنده مهمترین ارایه‌دهندگان اطلاعات علمی، فنی و پزشکی جهان) منتشر می‌شود.
مارتین سلیگمن، روانشناس آمریکایی و استاد بازنشسته و نامدار دانشگاه استنفورد، در کتابی با عنوان «نقاط قوت و فضایل» (۲۰۰۴) آورده است: «در اواخر سال ۱۹۹۰شوخی و طنز گویی در فهرست نقاط قوت اصلی شخصیت یا ویژگی‌های مثبت انسانی قرار گرفت و از منظر روانشناسی، مثبت مشخص شناسایی شده است.»
همچنین، بر اساس طبقه‌بندی‌های مندرج در «وی‌آی‌اِی اینوِنتوری او استرنگت»، معیار ارزیابی روانشناختی که برای شناسایی مشخصات فردی و نقاط قوت شخصیت طراحی شده است، شوخ‌طبعی یکی از ۲۴ مولفه‌ای است که به رشد بهینه فرد کمک می‌کند و به‌عنوان نقاط قوت شخصیت شناسایی شده است. برخی از مولفه‌های دیگر در آن طبقه‌بندی، شامل شجاعت،انسانیت، عدالت، خویشتن‌داری،قدردانی، امید و معنویت است.
تحقیقات متعدد دیگری نیز در زمینه تاثیر خنده و شوخی بر سلامت روان انجام شده است. به عنوان نمونه، نتایج تحقیقات دکتر لورا فونزی، پژوهشگر در حوزه سلامت و فعالیت‌های جسمی، در پیوند با خندیدن و افسردگی، نشان می‌دهد که در دوره افسردگی، تعداد دفعات خندیدن کاهش می‌یابد. این پژوهشگر در تحقیق خود به این نتیجه رسیده است که می‌توان از خنداندن فرد افسرده و افزودن بر شمار دفعات خنده، برای بهبود بالینی افسردگی بهره برد.
نتایج این تحقیق در مجله «ریویستا دی پیسکیاتریا» منتشر شده است که از جمله مجلات معتبر علمی و روانپزشکی در ایتالیاست و تحقیقات و مطالعات به‌روز را در زمینه روانپزشکی و تشخیص و درمان، منتشر می‌کند.
تحقیق دیگری نیز در سال ۲۰۱۰ از سوی دکتر آری کن، پژوهشگر در زمینه تراما در آمریکا، در پیوند با شوخ‌طبعی انجام شد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که شوخی و لبخند زدن همراه با شوخ‌طبعی که باعث ایجاد تفریح و سرگرمی شود، می‌تواند به ایجاد حالات روحی و خلق و خوی مثبت بینجامد. نتایج این تحقیق، در مجله «یوروپز جورنال آو ساکولوژی» منتشر شده است که یک ماهنامه معتبر علمی الکترونیکی است و مطالب و تحقیقات به‌روزی در زمینه پژوهش‌ها و مصاحبه‌ها و مرور و بررسی کتاب‌ها دارد و با مطالبی به قلم روانشناسان سراسر جهان منتشر می‌شود.
در مطلبی که در نشریه «لایو ساینس» منتشر شده است، هس کلایا، پژوهشگر روانشناسی در دانشگاه شمال غربی اوانستون، ایلنیویز، در پاسخ به این پرسش که «چرا برخی از افراد شوخ‌طبع و خنده‌رو و برخی دیگر سرد هستند و یا کمتر تمایل به شوخ‌طبعی و خندیدن دارند»، می‌گوید: «فرهنگ و نوع شخصیت افراد در خنده‌رویی و شوخ‌طبعی آنان تاثیر دارد.» این پژوهشگر به اهمیت نقش «دی. ان. ای.» اشاره می‌کند، و نیز معتقد است که شادی، خندیدن و شوخ‌طبعی، منجر به افزایش ترشح «سروتونین» مغز می‌شود که خلق و خو و اشتهای فرد را تعدیل می‌کند و تاثیر مثبتی دارد.
«لایو ساینس» یک روزنامه آنلاین خبری علمی است که در سال ۲۰۰۴ پایه‌گذاری شده است و پژوهش‌ها و مقالات علمی را تفسیر و منتشر می‌کند.
دیدگاه روانکاوی درباره خندیدن و شوخ طبعی
فروید، روانکاو مشهور، در یکی از مقالات خود با عنوان «شوخ‌طبعی» در مجله علمی روانکاوی «اینترنشنال جورنال آو سایکوآنالیسیس»، از جمله مجلات معتبری که در سال ۱۹۲۰منتشر می‌شد، نوشته است که شوخی‌های کلامی و غیرکلامی به صورت خودآگاه به‌کار برده می‌شوند و فرد در شوخی به‌راحتی مسایلی را مطرح یا ابراز می‌کند که در حالت عادی، بیان و مطرح کردن آنها با افراد دیگر و در جامعه چندان معمول نیست و حتی باعث ناراحتی افراد دیگر می‌شود. فروید معتقد است که شوخی، به بیان احساسات و افکار کمک می‌کند و حتی می‌تواند باعث آرامش افراد دیگر شود.
اما گاهی اوقات شوخی‌ها بسیار طعنه‌آمیز است و حتی می‌تواند مشکلاتی در روابط بین فردی ایجاد کند. فروید معتقد است که شوخی‌های طعنه‌آمیز، حاصل احساسات و هیجانات و خشم سرکوب شده فرد است و فرد از شوخی به عنوان ابزاری برای بیان خشم خود استفاده می‌کند.
گاهی نیز افراد افکار و احساسات خود را بسیار رک و صریح ابراز می‌کنند، و در مواقعی نیز به لغزش‌های کلامی یا «تپق زدن» در هنگام سخن گفتن دچار می‌شوند و حرف‌هایی را، در زمان و مکانی می‌زنند که برای بیان آنها مناسب نیست. لغزش‌های کلامی که معمولا می‌تواند همراه با شوخ طبعی ابراز شود، نیات و انگیزه‌های درونی فرد را آشکار می‌کند و حتی باعث شرمندگی فرد می‌شود. فروید معتقد است که لغزش‌های کلامی ناشی از خشمی فروخورده و حسادتی درونی است که فرد سعی در پنهان نگهداشتن آن دارد و همچنین، حاصل آرزوهای ناخودآگاه فرد است.
با توجه به نکات مطرح شده و نظریات روانکاوانه، می‌توان گفت که شوخ‌طبعی و خنده‌ای که طعنه‌آمیز و از روی خشم نباشد، می‌تواند موجب کاهش تعارض و اضطراب افراد شود و در نهایت، به آرامش فرد بینجامد. فرد در محیط خانواده راحت‌تر می‌تواند با شوخ طبعی و خندیدن احساسات و افکار خود را بیان کند، اما متاسفانه شرایط کنونی در ایران و فضای امنیتی کنترل شده روانی، مجالی برای ابراز افکار و احساسات از طریق شوخ‌طبعی و طنز نمی‌گذارد. بر این مبنا،به‌نظر می‌رسد که فضاهای مجازی و شوخی و طنزپردازی در آنها، تنها مجرایی باشد که افراد بتوانند از طریق آن بدون سانسور حرف بزنند و هیجانات و احساسات خود را ابراز کنند.
