لوییس ایناسیو دا سیلوا، رئیس‌جمهوری سابق برزیل، در اولین دور رای‌گیری انتخابات عمومی این کشور، با اختلافی ناچیز از رقیب عوام‌گرای خود، ژائیر بولسونارو، پیش افتاد.

با شمارش حدود ۹۹.۹ درصد آرا، دا سیلوا معروف به لولا ۴۸.۴ درصد و بولسونارو که هم‌اکنون در این مسند است، ۴۳.۲ درصد آرا را به دست آوردند.

حالا که هیچ‌یک از این دو نامزد اصلی بیش از ۵۰ درصد آرا را کسب نکردند، اکنون انتخابات در ۳۰ اکتبر به دور دوم وارد خواهد شد.

یکشنبه شب، مشخص شدن نتایج بیش از آنچه مردم انتظار داشتند، طول کشید و گزارش‌ها حاکی از تشکیل صف‌های طولانی پای صندوق‌های رای‌ بود.

رقابت نیز از حد انتظار تنگاتنگ‌تر بود و ظاهرا در نتایج نظرسنجی‌ها که حاکی از برتری مقتدرانه لولا در دور اول بود، میزان حمایت از بولسونارو کمتر از واقع برآورد شد.

بنا بر آخرین نظرسنجی موسسه دیتافولها که شنبه منتشر شد، داسیلو ۵۰ درصد به ۳۶ درصد، از رقیب خود جلو بود. این نظرسنجی دارای حاشیه خطای دو درصد بود و در آن، با ۱۲ هزار و ۸۰۰ نفر مصاحبه کرده بودند.

نارا پاوائو، مدرس علوم سیاسی در دانشگاه فدرال پرنامبوکو، می‌گوید: «اختلاف ناچیز بین لولا و بولسونارو پیش‌بینی‌نشده بود.»

در دور دوم رای‌گیری، ممکن است این دو قطبی تشدید شود و تنش‌های سیاسی در برزیل شدت یابد. بولسونارو در نظرسنجی‌های پیش از انتخابات ۱۰ تا ۱۵ امتیاز از دا سیلوا عقب‌تر بود و نتایج این دور را می‌توان به عنوان تقویت جایگاه او تلقی کرد.

داسیلوا در سخنرانی خود در نشست مطبوعاتی بعد از رای‌گیری، کشیده شدن انتخابات به دور بعد را به «وقت اضافی» در فوتبال تشبیه کرد.

او گفت: «دوست دارم در تمامی انتخابات‌ها، در دور اول برنده شوم. ولی همیشه میسر نیست.»

بولسونارو گفت که می‌داند بحران اقتصادی و تورم بالا به مردم فشار آورده و «خواهان تغییر»ند و افزود: «اما برخی تغییرها اوضاع را بدتر می‌کند.»

روز یکشنبه دست‌کم ۱۲۰ میلیون برزیلی پای صندوق‌های رای رفتند و در انتخاباتی که در مجموع ۱۰ نامزد ریاست‌جمهوری داشت، شرکت کردند.

دا سیلوای چپ‌گرا که پیش‌تر فلزکار و رئیس اتحادیه بود، در کنار بولسونارو، افسر بازنشسته ارتش و راست‌گرای افراطی، دو نامزد آشکارا پیشتاز این رقابت بودند.

داسیلوا که از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰ رئیس‌جمهوری بود، در انتخابات گذشته در زندان به سر می‌برد و نتوانست برای مقابله با بولسونارو در انتخابات شرکت کند؛ اما طبق نظرسنجی‌ها، در صورتی که می‌توانست در انتخابات شرکت کند، برنده می‌شد.

او به دلیل محکومیت به فساد مالی و پولشویی که بابت آن به ۱۲ سال زندان محکوم شد، از حق شرکت در انتخابات محروم شد.

داسیلوا ۱۹ ماه زندانی بود. سپس دیوان عالی به دلیل آنکه قاضی با دادستان‌ها تبانی کرده بود، به ابطال محکومیت او رای داد و به این ترتیب اجازه یافت امسال برای مبارزه با رقیب خود به میدان بیاید.

او که زمانی کارگر فلزکار بود و از فقر به ریاست‌جمهوری رسید، با اجرای برنامه گسترده رفاه اجتماعی در دوران ریاست‌‌‌جمهوری خود از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰برای خود اعتباری دست‌وپا کرد و این برنامه کمک کرد تا ده‌ها میلیون نفر بتوانند به طبقه متوسط ارتقا یابند.

اما او به دلیل ارتباط داشتن دولتش با رسوایی‌های فساد و دست داشتن سیاستمداران و مدیران تجاری در آن‌ها، در یادها مانده است.

نادجا اولیویرا، ۵۹ ساله و مددکار اجتماعی، می‌گوید به داسیلوا رای داده و حتی در گردهمایی‌های انتخاباتی او شرکت کرده بود اما از سال ۲۰۱۸ به بولسونارو رای داد. او در برازیلیا گفت: « متاسفانه حزب کارگران ما را ناامید کرد؛ در حالی که قول داده بود متفاوت باشد.»

افرادی هم در برخورد با کارنامه رئیس‌جمهوری پیشین، به‌خصوص در مقایسه با کارنامه بولسونارو، خطاپوش‌تر بودند.

ماریالوا پریرا ۴۷ساله می‌گوید: «رسوایی‌های دولت نخست او برای من خوشایند نبود و به هیچ وجه دوباره به حزب کارگران رای ندادم اما الان رای می‌دهم؛ چون به نظر من ناعادلانه به زندان افتاد و بولسونارو چنان رئیس‌جمهوری بدی است که هر کسی از او بهتر به نظر می‌رسد.»

بولسونارو در کارزار انتخاباتی خود، بارها در مورد سامانه رای‌گیری الکترونیکی این کشور شبهاتی بی‌اساس را مطرح کرد و به این نگرانی دامن زد که مبادا شکست را نپذیرد. البته رئیس‌جمهوری به نتایج یکشنبه‌ شب اعتراض نکرد اما گفت منتظر دریافت اطلاعاتی بیشتر از وزارت دفاع است.

او افزود نتایج مطلوب حزب او در کنگره باعث خواهد شد پیش از رای‌گیری ۳۰ اکتبر، هواداران تازه‌ای را جذب کند.

به گفته رافائل کورتز، کارشناس مخاطرات سیاسی در موسسه مشورتی تندنسیاس کنسولتوریا، نتایج بولسونارو در منطقه جنوب شرقی برزیل شامل ایالت‌های پرجمعیت سائوپائولو، ریودوژانیرو و میناس گریاس دور از انتظار بود. کورتز می‌گوید: «نظرسنجی‌ها چنین رشدی را نشان نمی‌دادند.»

فیلیپه کامپانته، کارشناس اقتصاد سیاسی، در واکنش به اخبار نتایج دور نخست انتخابات گفت: «اشتباه نکنید. هم اکنون وضعیت دموکراسی برزیل نسبت به ۲۴ ساعت قبل خیلی بدتر شده است. بولسانارو بخت زیادی برای برنده شدن در دور دوم دارد و اگر برنده شود، به مشکلات شدیدی دچار خواهیم شد.»

دولت بولسونارو به دلیل سخنرانی‌های آتشین و انتقاد گسترده از نحوه مقابله با همه‌گیری کرونا و بدترین جنگل‌زدایی ۱۵ سال اخیر در جنگل‌هایی بارانی آمازون انگشت‌نما بوده است.

هنوز از احیای اقتصادی کند هم بهره‌ای به فقرا نرسیده است و حدود ۳۳ میلیون برزیلی به‌رغم افزایش پرداخت‌های رفاهی، با گرسنگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. با توجه به آنکه دست شمار زیادی از برزیلی‌ها از اشتغال رسمی کوتاه شده است، این کشور گرایش سیاسی به چپ را مدنظر دارد.

بولسونارو که در خانواده‌ای از قشر پایین طبقه متوسط بزرگ شده است، قبل از روی آوردن به سیاست، به ارتش پیوسته بود. او به دلیل پافشاری آشکار بر افزایش حقوق نیروهای وظیفه از ارتش اخراج شد.

کارلوس ملو، استاد علوم سیاسی دانشگاه اینسپر در سائوپائولو، می‌گوید: «هنوز برای تحلیل عمقی خیلی زود است اما این انتخابات نشان می‌دهد پیروزی بولسونارو در سال ۲۰۱۸ سکسکه نبود.»

او طی هفت دوره نمایندگی در مجلس سفلی کنگره، به‌کرات از دو دهه دیکتاتوری نظامیان چون یک نوستالژی یاد می‌کرد و در چند مورد از رد احتمالی نتایج انتخابات با حمایت مقام‌های عالی ابراز نگرانی کرد.

او با دفاع از ارزش‌های محافظه‌کارانه، پشت پا زدن به نزاکت سیاسی و خود را پاسدار مردم قلمداد کردن در برابر سیاست‌های چپ‌گرایانه و به گفته خود، ضد آزادی‌های شخصی و عامل آشوب‌های اقتصادی، توانست مجموعه هوادارانی وفادار برای خود دست‌وپا کند.

رهبران سیاسی خارجی راست‌گرا هم روز شنبه از رئیس‌جمهوری برزیل حمایت کردند و از جمله دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق ایالات متحده، از مردم برزیل خواست به او رای دهند.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر سابق اسرائیل، از او بابت تقویت روابط دوجانبه تقدیر کرد و ویکتور اوربان، نخست‌وزیر مجارستان، او را ستود.

لیدا واسم ۶۹ ساله تردیدی ندارد که بولسونارو دوباره انتخاب خواهد شد و می‌افزاید که رقیب او فقط در صورت تقلب در آرای رای‌دهندگان، پیروز خواهد شد.

او می‌گوید: «من باور نمی‌کنم. در محل کار من که هر روز آنجایم، حتی یک نفر هم نمی‌بینم که حامی لولا باشد.»