در حالی‌که رآکتورهای اتمی اوکراین در مجاورت آتش سلاح‌های روسیه قرار گرفته‌اند و این تاسیسات ممکن است با توجه به فاجعه تشعشعات هسته‌ای چرنوبیل که اوکراین در گذشته شاهد آن بود، خطرهایی در پی داشته باشد، تلاش‌های بین‌المللی از طرف بسیاری از کشورها به‌ویژه ژاپن برای از سرگیری بهره‌برداری از انرژی هسته‌ای افزایش یافته است. این در حالی است که مردم ژاپن تا به حال، حادثه فوکوشیما را که آسیب بسیاری به آن‌ها رساند فراموش نکرده و همچنان از اثرات منفی آن ابراز نگرانی می‌کنند. از سوی دیگر و به‌رغم خطرات احتمالی ناشی از تشعشعات هسته‌ای، شمار زیادی از جنبش‌های زیست‌محیطی خواستار استفاده مجدد از انرژی هسته‌ای برای تولید برق شده‌اند.

سال گذشته، نخست‌وزیر ژاپن بارها به تصمیم دولتش برای بازسازی نیروگاه‌های هسته‌ای اشاره کرد. اما این اظهارات زمانی جدی گرفته شد که نخست‌وزیر این کشور اعلام کرد با وجود تجربه دردناک ژاپن از حادثه فوکوشیما، دولت او به‌طور جدی در حال بررسی ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای است.

در همین حال، منابع ژاپنی به عوامل متعددی اشاره می‌کنند که وابستگی مجدد این کشور را به رآکتورهای هسته‌ای برای تولید برق نشان می‌دهد. عامل نخست، موضوع «امنیت انرژی» است که پس از تهاجم روسیه به اوکراین، مستلزم توجه بیشتری شده است. مقام‌های ژاپن معتقدند اگر چین در اقدامی مشابه به حمله روسیه به اوکراین، به سمت تایوان حرکت کند، وضعیت امنیت انرژی به‌شدت زیر سوال می‌رود. همان‌گونه که می‌دانیم، ژاپن به استثنای انرژی هسته‌ای، کلیه انرژی مورد نیازش از نفت و گاز را از خارج وارد می‌کند. از این‌ رو، بازنگری در حمایت از انرژی هسته‌ای پس از آنکه استفاده از آن به‌دلیل حادثه فوکوشیما متوقف شده بود، بار دیگر به یک نیاز اساسی تبدیل شده است.

هرچند تصمیم اخیر دولت ژاپن برای از سرگیری بهره‌برداری از انرژی هسته‌ای و خاطره تلخ حادثه فوکوشیما، ساکنان مناطق نزدیک به تاسیسات هسته‌ای فوکوشیما را به اعتراض واداشته است، اما سازمان‌های تجاری و صنعتی از این تصمیم استقبال کرده‌اند. این سازمان‌ها که نفوذ سیاسی نیز دارند معتقدند که با توجه به خطرات ژئوپلیتیکی که ممکن است منابع انرژی این کشور را به‌طور ناگهانی کاهش دهد، لازم است ژاپن برای افزایش میزان تولید برق از هر گزینه‌ای استفاده کند، حتی اگر تامین برق از طریق نیروگاه‌های هسته‌ای باشد.

با آن‌که درباره تعداد رآکتورهای جدیدی که ژاپن قصد ایجاد آن‌ها را دارد، حدس و گمان‌های مختلفی وجود دارد، اما گفته می‌شود ژاپن در صدد ساخت ۲۷ رآکتور جدید هسته‌ای است و بازده این رآکتورها برابر با حدود ۱۴ درصد از ۱۵۵ میلیارد مترمکعب گازی خواهد بود که اروپا در سال ۲۰۲۱ از روسیه وارد کرده است.

البته درخواست‌ها برای از سرگیری استفاده از انرژی هسته‌ای تنها به ژاپن محدود نمی‌شود، بلکه جنبش‌های زیست‌محیطی نیز احیای انرژی هسته‌ای را یک ضرورت مبرم می‌دانند. در کالیفرنیا که فرماندار ایالت و جنبش‌های زیست‌محیطی آن بیش از هرجای دیگری در ایالات متحده از فعالیت‌هایی که هدف از آن‌ها حفظ محیط‌ زیست است، حمایت می‌کنند، گوین نیوسام، فرماندار این ایالت، تصمیم گرفت به جای تعطیل کردن نیروگاه هسته‌ای دیابلو کانیون، کار آن را تا سال ۲۰۲۹ تمدید کند. این نیروگاه، آخرین نیروگاه هسته‌ای در کالیفرنیا است که بین سانفرانسیسکو و لس آنجلس واقع شده است. تردیدی نیست که تمدید کار این نیروگاه برای چند سال دیگر، با توجه به جهت‌گیری زیست‌محیطی مسئولان و فعالان این ایالت، تصمیمی عجیب و قابل توجه تلقی می‌شود.

آلمان که تاسیسات هسته‌ای خود را پس از حادثه فوکوشیما ژاپن تعطیل کرد، در حال حاضر شاهد بحث گسترده‌ای در مورد احتمال راه‌اندازی مجدد سه نیروگاه هسته‌است، به‌ویژه اینکه به‌دنبال تصمیم اروپا برای تحریم خرید نفت و گاز از روسیه و واکنشی که کرملین با قطع جریان گاز و نفت به اکثر کشورهای اروپایی نشان داد، آلمان با بحران شدید کمبود انرژی روبرو است.

طرفداران استفاده از انرژی هسته‌ای می‌گویند که رآکتورهای هسته‌ای هیچ‌گونه گاز گلخانه‌ای تولید نمی‌کنند، بنابراین می‌توان از این رآکتورها در عصر آلایندگی صفر نیز استفاده کرد، علاوه بر اینکه نیروگاه‌های هسته‌ای به‌عنوان منبعی ایمن برای تولید برق به شمار می‌روند.

البته در حال حاضر همه می‌دانند که استفاده از هرگونه سوخت در سبد انرژی «کربن صفر» به یک ترفند سیاسی تبدیل شده است. چندی قبل، بازار مشترک اروپا خواستار جلوگیری از سوخت‌های فسیلی (گاز طبیعی) شد، اما مدتی بعد، بار دیگر استفاده گاز را از سر گرفت.

واقعیت مسلم این است که به‌رغم تلاش‌های چند سال اخیر برای جایگزینی انرژی‌های پایدار مانند انرژی بادی، خورشیدی و استفاده از خودروهای برقی، مصرف جهانی نفت و گاز پیوسته در حال افزایش است و این دو منبع انرژی همچنان بیش از ۸۰ درصد انرژی‌های مصرفی جهان را تشکیل می‌دهند. همچنین، جنگ اوکراین اهمیت اتکا به منابع متعدد انرژی را آشکار کرد تا از رویارویی با چالش کمبود نوع مشخصی از انرژی یا افزایش بی‌سابقه بهای انرژی جلوگیری شود.

در نتیجه، می‌توان گفت که باید منابع سوخت در سبد انرژی در عصر کربن صفر، مورد بازنگری قرار گیرند تا انتقال از عصر استفاده از یک نوع انرژی به نوع دیگر با آرامی و راحتی صورت گیرد. این در حالی است که نفت هنوز هم بیش از هر منبع دیگری، به‌عنوان منبع اصلی انرژی در جهان شناخته می‌شود.

بدین ترتیب، امیدواریم نشست‌های آینده سازمان ملل متحد برای مبارزه با تغییرات اقلیمی که در مصر و امارات متحده عربی برگزار خواهد شد، زمینه بحث و بررسی بیشتر این موضوع را به‌طور صریح و شفاف و به گونه‌ای که در عمل قابل اجرا باشد، فراهم کند.

برگرفته از روزنامه الشرق‌الاوسط