براساس گزارش شرکت‌های رصدکننده و تحلیلگر بازار جهانی انرژی، صادرات نفت ایران در ماه‌های ژوئن و ژوئیه افزایش پیدا کرده است و جمهوری اسلامی در ماه جاری میلادی نیز با ارائه تخفیف‌های بیشتر (نسبت‌به روسیه) به خریدار اصلی نفت خود، یعنی چین، می‌تواند میزان صادرات خود را باز هم بالاتر ببرد.

درپی خروج دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین آمریکا، از توافق برجام با جمهوری اسلامی در سال ۲۰۱۸ و اعمال دوباره‌ی تحریم‌ها بر ایران، براساس برآورد شرکت‌های تحلیلگر بازار نفت، صادرات جمهوری اسلامی در سال ۲۰۲۰ به یک‌صد هزار بشکه در روز کاهش یافت.

اما در دوره ریاست جمهوری جو بایدن در آمریکا، با وجود تحریم‌های ایالات متحده بر فروش نفت ایران، جمهوری اسلامی صادرات نفت خود را عمدتا به چین افزایش داده، هرچند به‌تازگی به دلیل رقابت با نفت خام روسیه در این بازار، صادرات ایران کاهش یافته است.

این درحالی است که اگر مذاکرات احیای برجام به توافق منتهی شود، جمهوری اسلامی ایران امکان این را پیدا می‌کند تا فروش نفت خود را باز هم افزایش دهد و فراتر از چین، آن را به خریداران سابق در کره جنوبی و اروپا نیز عرضه کند.

جمهوری اسلامی ایران عموما ارقام مربوط به میزان صادرات نفت خود را منتشر نمی‌کند و میزان قطعی صادرات نفت این کشور مشخص نیست. شرکت‌های تحلیل بازار انرژی و ردیابی نفتکش‌ها نیز از روش‌های مختلفی ازجمله داده‌های ماهواره‌ای، داده‌های مربوط به بارگیری در بنادر و گزارش‌های انسانی برای نظارت بر جریان‌ صادرات جهانی نفت استفاده می‌کنند و برآوردهای آن‌ها اغلب دقیق نیست و یک محدوده وسیع، حد بالا و پایین میزان صادرات را مشخص می‌کند.

شرکت «اس‌وی‌بی اینترنشنال» تخمین می‌زند که صادرات نفت خام ایران در ماه ژوئیه با ۱۱۰هزار بشکه فزایش در روز نسبت‌به ژوئن، به ۸۱۰هزار بشکه در روز رسیده است. 

سارا وخشوری، مشاور انرژی شرکت «اس‌وی‌بی اینترنشنال» به خبرگزاری رویترز گفت: «ایران از زمان [روی کار آمدن] دولت جدید ایالات متحده، نفت، فراورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی بیشتری صادر کرده است.»

شرکت «پترو لجستیکز» که آن هم جریان صادرات نفت را رصد می‌کند، گزارش داده است که صادرات نفت ایران در ماه ژوئن به بالای ۸۵۰هزار بشکه در روز افزایش یافته و پس‌از آن، با کاهش روبه‌رو شده و به حدود ۷۰۰هزار بشکه در روز رسیده و در ماه اوت نیز تاکنون با میزان مشابهی ادامه داشته است.

همزمان شرکت «ورتکسا آنالتکیز» (Vortexa Analytics) نیز تخمین می‌زند که واردات نفت چین از ایران در ماه ژوئیه، به حدود ۵۰۰هزار بشکه در روز کاهش یافته، درحالی‌که در ژوئن حدود ۷۰۰هزار بشکه در روز بود. براساس گزارش این شرکت، تمام نفت صادراتی ایران به چین، به پالایشگاه‌های مستقل آن کشور یا برای ذخیره‌سازی دولتی عرضه می‌شود.

اِما لی، تحلیلگر شرکت ورتکسا،  به خبرگزاری رویترز گفت: «نفت خام ایران ماه ژوئیه در رقابت شدیدی با نفت اورال روسیه قرار گرفته بود، زیرا این بشکه‌های نفت غیرتحریمی در سطوح تخفیف مشابهی [با نفت تحت تحریم‌شده ایران] عرضه می‌شد. اما با افزایش اختلاف قیمت این دو، پالایشگاه‌های چینی ممکن است در ماه اوت به‌سوی بشکه‌های ارزان‌تر نفت ایران بازگردند.»

او افزود: «واردات نفت خام چین [از ایران] در ماه اوت افزایش می‌یابد، زیرا مزیت قیمتی نفت روسیه که به‌دلیل کاهش تقاضا در اروپا درپی نگرانی از تحریم‌های مربوط به حمله روسیه به اوکراین جایگزین [نفت ایران] شده است، کاهش پیدا می‌کند.»

چین با واردات نفت خام روسیه و ایران با تخفیف‌های بالا، در مقابل غرب که قیمت‌های بسیار بالاتری برای انواع نفت خام جایگزین از خاورمیانه، آفریقا و ایالات متحده می‌پردازد، رقابت‌پذیری اقتصاد خود را تقویت می‌کند.

کپلر، دیگر شرکت ردیابی نفتکش‌ها نیز اعلام کرد که صادرات نفت خام ایران در ماه ژوئن به ۹۵۰هزار بشکه در روز رسیده که بالاترین سطح ماهانه در سه سال اخیر بوده است. به گزارش این شرکت، میزان صادرات نفت ایران در ماه ژوئیه بار دیگر کاهش یافته است.

ازسوی دیگر، صادرات فرآورده‌های نفتی ایران نیز در ماه‌های گذشته رو به افزایش بوده و شرکت مشاور «اف‌جی‌ای» (FGE) تخمین می‌زند که صادرات ایران در ماه ژوئن به حدود ۷۹۰هزار بشکه در روز رسیده است. این شرکت پیش‌بینی می‌کند میزان محموله‌های صادراتی فرآورده‌های نفتی ایران که بیش از نیمی از آن، گاز مایع و نفت کوره است، تا سه‌ماهه چهارم امسال به نزدیک یک‌میلیون بشکه در روز برسد. 

البته به‌طور کلی، میزان واردات تخمینی نفت چین از ایران بخش نسبتا کمی از واردات رسمی آن کشور است که در شش‌ماهه نخست سال ۲۰۲۲ درمجموع حدود ۵.۷میلیون بشکه بوده و به ذخایر دولتی رفته است. این درحالی است که در دوره مشابه سال ۲۰۲۱ هیچ‌گونه وارداتی انجام نشده است.

به گفته معامله‌گران نفت در بازار جهانی انرژی، نفت خام ایران برای تحویل به چین در ماه اوت با تخفیف ۱۱ دلار در هر بشکه نسبت به نفت برنت عرضه‌شده که حدود هشت دلار ارزان‌تر از نفت خام اورال روسیه است. 

براساس گزارش‌ها، تفاوت قیمت بین نفت ایران و روسیه در اواخر ژوئیه ۳.۵ تا ۴ دلار در هر بشکه بود که حالا این تفاوت برای ماه اوت، حدود دوبرابر شده است.