چند ساعت قبل از آنکه جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا خبر کشته شدن ایمن الظواهری، رهبر شبکه القاعده، را تایید کند، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، به حمله هوایی هواپیماهای بدون‌سرنشین آمریکا واکنش تندی نشان داد و این حملات را خلاف اصول بین‌المللی و توافق صلح دوحه دانست.

واکنش شدید گروه طالبان نشان می‌داد که احتمالا این حمله به هدفی مهم انجام شده است؛ زیرا طالبان معمولا تلاش می‌کنند تا چنین حملاتی را پنهان کنند. هواپیماهای بدون‌سرنشین آمریکا در ماه آوریل نیز یک انبار تسلیحات در هلمند افغانستان را هدف قرار دادند؛ اما طالبان هرگز خبر آن را تایید نکردند. این پهپادهای آمریکایی هرازگاه در حریم هوایی افغانستان پرواز می‌کنند اما طالبان به حضور آن‌ها واکنشی نشان نمی‌دهند.

با اعلام دولت آمریکا مبنی بر کشته شدن الظواهری، مشخص شد که چرا طالبان پس از یک روز، این حمله آن را فاش کردند؛ در حالی در ابتدا حمله هوایی را رد می‌کردند. در واقع گروه طالبان می‌خواست با این اقدام هرگونه ارتباط خود با کشته شدن رهبر القاعده را انکار کند؛ زیرا نخستین سوالی که پس از کشته شدن الظواهری مطرح می‌شود، این است که آمریکا چگونه توانست هدف خود را در کابل ردگیری کند.

در این رابطه دو فرض نزدیک‌به‌یقین وجود دارد؛ فرضیه اول همکاری پاکستان با آمریکا برای از بین بردن الظواهری به‌منظور نشان دادن حسن نیت این کشور به آمریکا است. آمریکا در حال حاضر، به جز پایگاه‌هایش در کشورهای حاشیه خلیج فارس، هیچ پایگاه نظامی در کشورهای همسایه افغانستان ندارد. پاکستان نیز پیش از این گفته بود که به هیچ هواپیمای آمریکایی اجازه نمی‌دهد از حریم هوایی این کشور استفاده کند و سیاست خارجی چین‌محور عمران خان، نخست‌وزیر سابق پاکستان، هم این کشور را از چشم آمریکا انداخته بود؛ اما با روی کار آمدن شهباز شریف که حمایت ارتش را نیز با خود دارد، در سیاست خارجی پاکستان تغییرهایی داده شد. یکی از این سیاست‌های تغییریافته، نزدیکی دوباره پاکستان به آمریکا است.

به‌تازگی افشا شد که قمر باجوا، رئیس ستاد کل ارتش پاکستان از آمریکا درخواست کرده است تا با اعطای وام ۱.۲ میلیارد دلاری به پاکستان از صندوق بین‌المللی پول موافقت کند و به احتمال زیاد، ارتش پاکستان برای نشان دادن حسن نیت خود، یا آسمان خود را به روی هواپیماهای بدون‌سرنشین آمریکایی باز کرده یا دست‌کم موقعیت الظواهری را لو داده است.

فرضیه دوم به همکاری طالبان با آمریکا در روند افشای موقعیت الظواهری در کابل برمی‌گردد. با اینکه نمی‌توان گفت رهبران طالبان موقعیت الظواهری را به آمریکا لو داده‌اند، با توجه به تنش‌های درون‌گروهی طالبان، این احتمال وجود دارد که بخشی از مقام‌های طالبان در این افشاگری دست داشته باشند.

با توجه به گزارش رسانه‌ها، الظواهری در یکی از خانه‌های متعلق به شبکه حقانی نگهداری می‌شد و نیروهای وابسته به سراج‌الدین حقانی از او  محافظت می‌کردند. این خانه متعلق به یکی از دستیاران ارشد سراج‌الدین حقانی بود و گفته می‌شود در این حمله، برخی از نزدیکان سراج‌الدین نیز کشته شده‌اند که احتمالا فرزند و دامادش بوده‌اند.

به دلیل تنش‌ها میان شبکه حقانی و طالبان قندهاری، این احتمال وجود دارد که موقعیت الظواهری را طالبان مخالف حقانی افشا کرده باشد. البته باید منتظر گذشت زمان بود تا حقیقت این ماجرا آشکار شود.

تبعات کشته شدن الظواهری برای افغانستان و طالبان

با توجه به بیانیه آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، که پس از کشته الظواهری ایراد شد، گروه طالبان با پناه دادن به رهبر القاعده توافق دوحه را نقض کرده‌اند. وزیر خارجه آمریکا گفت که طالبان عملا تمایل جهان برای به رسمیت شناختن خود و عادی‌سازی روابط با این گروه به عنوان یک دولت را از دست داده‌اند.

پیام وزیرخارجه آمریکا وضعیت را برای گروه طالبان بدتر می‌کند. این گروه که به‌شدت محتاج به رسمیت شناخته‌شدن‌ است، با این رخداد، بار دیگر نزد جهانیان به عنوان رژیمی حامی تروریسم که برای سازمان‌های تروریستی در داخل افغانستان پایگاه فراهم می‌کند، شناخته خواهد شد. به احتمال زیاد، شورای امنیت سازمان ملل به‌زودی تحریم سفر مقام‌های طالبان را دوباره اجرایی خواهد کرد و رهبران این گروه دوباره در افغانستان زمینگیر خواهند شد و هرچند وزیر خارجه آمریکا در بیانیه‌اش تصریح کرد که آمریکا به حمایت و کمک به مردم افغانستان و نیز حمایت از حقوق بشر به خصوص حقوق زنان و دختران ادامه خواهد داد، در صورت تشدید فشارها بر طالبان، فضا برای سازمان‌های بین‌المللی به‌منظور کمک به مردم افغانستان تنگ‌تر خواهد شد و فعالیت‌های بشردوستانه این سازمان‌ها مختل می‌شود.

این مسئله می‌تواند وضعیت بحرانی مردم افغانستان را بحرانی‌تر کند و عصبانیت طالبان از این حمله نیز به همین دلیل است؛ زیرا آنان به‌خوبی می‌دانند که کشته شدن الظواهری برای طالبان تاوان سنگینی دارد.

حمله هوایی آمریکا به کابل و کشتن الظواهری بسیار شبیه حمله ۱۱ سال پیش به خانه‌ای در اسلام‌آباد پاکستان بود که به کشته شدن اسامه بن لادن منجر شد. پس از آن حمله، روابط آمریکا و پاکستان که یک متحد غیرناتویی مهم آمریکا محسوب می‌شد، به تیرگی گرایید و پاکستان عملا همکاری‌های خود با آمریکا برای مبارزه با تروریسم را صفر کرد. حالا حمله به کابل و کشتن الظواهری می‌تواند همان روابط نصف‌نیمه آمریکا با طالبان را نیز از بین ببرد؛ به خصوص مذاکرات برای آزادسازی ذخایر ارزی افغانستان را که در آمریکا بلوکه شده‌اند، به حالت تعلیق درخواهد آمد.

حالا توپ در میدان طالبان است و باید دید که این گروه با این چالش بزرگ چگونه روبه‌رو می‌شود و حضور رهبر القاعده در کابل را که بر خلاف توافق دوحه بود، چگونه توجیه خواهد کرد.