پس از توافق کشورهای اتحادیه اروپا بر سر بسته جدید تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه به دلیل حمله آن کشور به اوکراین، بهای انرژی در اروپا در پایان معاملات روز جمعه، بار دیگر افزایش یافت. پنجمین بسته تحریمی اروپا که روز جمعه صادر شد، در حالی که قرار بود روز چهارشنبه صادر شود، ممنوعیت واردات زغال‌سنگ، چوب، مواد شیمیایی و سایر محصولات از روسیه را شامل می‌شود. رهبران کشورهای اروپایی اعلام کردند که واردات زغال‌سنگ از روسیه طی یک دوره چهار ماهه کاهش می‌یابد تا زمانی که به طور کامل متوقف شود.

هنگامی‌ که موضوع ممنوعیت واردات زغال‌سنگ روسیه به اروپا مطرح شد، قیمت آن از ۳۰۰ دلار در هر تن فراتر رفت. سپس بهای زغال‌سنگ حرارتی در قراردادهای آینده برای تحویل پس از یک سال به ۲۳۰ دلار در هر تن رسید. این در حالی است که برآوردهای گلوبال پلاتس و مرکز مطالعات انرژی در استانداردند پورز، حاکی از آن بود که قیمت زغال‌سنگ در اروپا به ۲۱۶ دلار در هر تن افزایش خواهد یافت.

در پایان معاملات هفته، روز جمعه گذشته، قیمت تولید برق در آلمان در قراردادهای سال ۲۰۲۳ به بیش از ۲۱۵ دلار (۱۹۷.۷۵ یورو) به ازای هر مگاوات ساعت برق رسید. تحلیلگران گلوبال پلاتس انتظار داشتند که «قیمت انرژی در اروپا و بریتانیا که فشار بیشتری بر هزینه‌های زندگی وارد می‌کند و باعث افزایش شدید تورم می‌شود، همچنان به روند صعودی خود ادامه دهد».

آلمان به دلیل وابستگی بسیار به زغال‌سنگ روسیه و اینکه نیمی از کل صادرات زغال‌سنگ روسیه به اروپا به این کشور وارد می‌شود، از تصمیم کاهش واردات زغال‌سنگ تا زمان ممنوعیت آن پس از چهار ماه بیشترین ضربه را متحمل خواهد شد. بر اساس گزارش اداره آمار اروپا (یورواستات)، واردات زغال‌سنگ اروپا از روسیه در سال ۲۰۲۱ به ۴۷ درصد از نیاز آن رسید و این مقدار حدود ۲۲ درصد از صادرات زغال‌سنگ حرارتی روسیه  کشور را تشکیل می‌دهد.

ضرر برای هر دو طرف

به گفته ناظران، موکول شدن تصمیم‌گیری درباره آخرین بسته تحریم‌های اروپا علیه روسیه از چهارشنبه تا پایان هفته، نشان‌دهنده اختلاف و ناسازگاری کشورهای اروپایی بر سر واردات انرژی از روسیه است. در حالی‌ که لهستان کارزار ممنوعیت واردات انرژی از روسیه را رهبری می‌کند و خواستار آن است که زغال‌سنگ و نفت هم مشمول این ممنوعیت شود، برخی از کشورهای اروپایی با تحریم نفتی روسیه که قرار است در نشست دوشنبه آینده اتحادیه اروپا بررسی شود، مخالفت می‌کنند.

لهستان حدود ۸۰ درصد زغال‌سنگ موردنیاز برای تولید برق کشورش را خود تولید می‌کند؛ در حالی‌ که حدود ۲۰ درصد دیگر را از روسیه وارد می‌کند. اما آلمان، به عنوان یک کشور بزرگ صنعتی، به‌شدت به زغال‌سنگ وارداتی وابسته است و نیمی از آن از روسیه تامین می‌شود.

بر اساس براورد کشورهای اروپایی، ممنوعیت واردات زغال‌سنگ روسیه بیش از ۸.۷ میلیارد دلار (۸ میلیارد یورو) به روسیه زیان وارد خواهد کرد. اما آمار وزارت انرژی روسیه که  رویترز منتشر کرد، نشان می‌دهد که مجموع صادرات زغال‌سنگ روسیه در سال ۲۰۲۱ نزدیک به ۲۲۳ میلیون تن بوده و از این رقم، ۲۸.۷ میلیون تن به اروپا صادر شده است.

در واکنش به تصمیم اروپا، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، روز جمعه گذشته، گفت: «برای زغال‌سنگ تقاضای جهانی وجود دارد و در صورت امتناع کشورهای اروپایی از دریافت زغال‌سنگ، محموله‌های زغال‌سنگ صادراتی روسیه به اروپا به بازارهای دیگر در سراسر جهان ارسال خواهد شد.»

او افزود: «زغال‌سنگ کالایی است که تقاضا برای آن همواره به میزان بالا ادامه دارد. اگر اروپا تصمیم بگیرد میزان مصرف زغال‌سنگ را کاهش دهد، پس از یک توقف کوتاه‌مدت، صادرات زغال‌سنگ روسیه به بازارها و مقاصد دیگر آغاز می‌شود».

البته زیان ناشی از ممنوعیت واردات زغال‌سنگ به اروپا تنها به روسیه محدود نمی‌شود؛ زیرا هرچند کشورهای اروپایی می‌توانند این کالا را از تولیدکنندگان دیگری مانند استرالیا وارد کنند اما در آن‌ صورت باید بهای بسیار بالاتری برای آن بپردازند. علاوه بر اینکه بسیاری از نیروگاه‌های برق زغال‌سنگ در اروپا برای اینکه بتوانند با انواع دیگر زغال‌سنگ کار کنند، به تعمیر و بازسازی نیاز دارند.

این در حالی است که کشورهای اروپایی که از تابستان ۲۰۲۱ با بحران انرژی مواجه بودند، برای جبران کسری شبکه‌های برق سراسر اروپا و بریتانیا به بهره‌برداری از نیروگاه‌های زغال‌سنگ بیشتری متوسل شدند. برخی از کشورها مانند آلمان و بریتانیا، فعالیت نیروگاه‌های زغال‌سنگ را که برای مبارزه با تغییرات اقلیمی، در مسیر از رده خارج شدن قرار داشتند، دوباره آغاز کردند. تردیدی نیست که تولید برق از زغال‌سنگ نسبت به تولید آن با استفاده از نفت و گاز، دی‌اکسیدکربن بیشتری تولید می‌کند و کربن یکی از بزرگ‌ترین گازهای گلخانه‌ای است که باعث گرم شدن زمین می‌شود.