سخنگوی وزارت خارجه با بیان اینکه «همین امروز که گفت‌وگوها در وین در حال برگزاری است، اجلاس سفرای ما در تهران در حال برگزاری است»، اظهار داشت: «برنامه جدیدی را در وزارت امور خارجه آغاز کردیم به عنوان نقشه راه و سندهای ۲۰ ساله با کشورهای همسایه که با روسیه تقریبا نهایی شده است و مجوز آن را از هیئت دولت اخذ خواهیم کرد که مذاکرات را انجام دهیم و مانند نقشه راه ۲۵ ساله‌ای که با چین تدوین کردیم، با کشورهای عمده همسایه نیز بتوانیم اینها را انجام دهیم.»

به گزارش فارس، سعید خطیب‌زاده با حضور گفتگویی تلویزیونی با بیان اینکه «وزارت امور خارجه تنها یک ضلع از اضلاع دیپلماسی اقتصادی است» افزود با برخی از کشورهای همسایه در حوزه‌های پولی و مالی گشایش‌ها اتفاق افتاده است و در روزهای آتی در حوزه خنثی‌سازی تحریم‌ها خبرهای بهتری در راه است.

صحبت از سند همکاری ٢٠ ساله ایران و روسیه در حالی مطرح می‌شود که جنجال‌ها بر سر قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین هنوز هم ادامه دارد.

سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین، تنها چند روز پس از آغاز سال ۱۴۰۰ شمسی با امضای وزیران خارجه دو کشور به طور رسمی تصویب و اعلام شد. این سند با عنوان «برنامه همکاری‌های جامع فی‌مابین جمهوری خلق چین و جمهوری اسلامی ایران» نهایی شده و همکاری‌های دوجانبه‌ای را در زمینه تجارت، اقتصاد، سیاست و فرهنگ و مسائل امنیتی پیش‌بینی کرده است.

 خبر امضای این سند، واکنش‌های بسیاری را به همراه داشت؛ بسیاری آن را زمینه‌ساز پیشرفت اقتصاد ایران می‌دانند و این همکاری طولانی‌مدت را سبب‌ساز قدرت گرفتن ایران در ابعاد مسائل سیاسی و بازی‌های منطقه‌ای در خاورمیانه پیش‌بینی می‌کنند.

در طرف مقابل نیز انتقادات بسیار جدی به امضای این سند همکاری وارد شده است تا حدی که آن را با قرارداد ترکمانچای مقایسه می‌کنند که در آن بخشی از خاک ایران به روسیه واگذار شد. در روزهای اخیر اعتراضاتی را نیز مقابل مراکز دولتی در چندین شهر ایران شاهد بودیم و علاوه بر اعتراضات مردم در شبکه‌های اجتماعی، چندین نامه اعتراضی هم در همین راستا تهیه و به امضا شهروندان ایرانی در سراسر جهان رسیده است.

البته سرتاسر پروسه شش ساله تنظیم سند به صورت محرمانه دنبال شد. در نهایت، پیش‌نویس برنامه همکاری جامع در شهریور سال ۱۳۹۸ به وزیر امور خارجه چین تحویل داده شد؛ ولی در فروردین ۱۳۹۹ چینی‌ها باز هم راضی نبودند و در ادامه پروسه‌ای غیرشفاف، چانه‌زنی‌ها ادامه داشت. در نهایت سند اصلاح شده در سفر وزیر امور خارجه چین به ایران در روز شنبه هفتم فروردین ۱۴۰۰ به امضا رسید.

اما شرایط در مورد ایران و روسیه فرق دارد.

تهران و مسکو از نظر همگرایی هنوز هم در تلاش برای نزدیکی با یکدیگرند و در زمینه مذاکرات برای بازگشت به برجام، موضع مشترکی دارند، با این حال، اختلاف میان دو جانب به دلیل تضاد منافع همچنان ادامه دارد. هرچند تضاد منافع، مانع تبدیل شدن روسیه و ایران به دو متحد استراتژیک می‌شود، اما تغییرات فزاینده‌ای که خاورمیانه در یک سال گذشته دچار آن بود باعث شده است که مسکو و تهران به سمت نزدیکی بیشتر با یکدیگر گام بردارند.

در این شرایط به نظر می‌رسد که جمهوری اسلامی سعی دارد تا با الگوی «سند همکاری‌های ٢٥ ساله ایران و چین» منافع روسیه در ایران را افزایش دهد تا این کشور روابطش با ایران را از وضعیت تاکتیکی به نگاهی راهبردی تغییر دهد. موضوعی که با توجه به وزن اقتصادی و سیاسی ایران در منطقه، دشوار به نظر می رسد.

مسکو و تهران سعی دارند با هدف کاستن از نفوذ آمریکا، همکاری‌های خود را در زمینه‌های مختلف گسترش دهند و در قبال مذاکرات جاری در وین، به ویژه در مورد بازگشت به برجام، همسویی بیشتری نسبت به یکدیگر نشان دهند. افزون بر این‌که دو کشور پیوسته در باره گسترش روابط نظامی و دفاعی که انتظار می‌رود منجر به معاملات تسلیحاتی شود، صحبت می‌کنند.

از سوی دیگر، شکی نیست که تضاد منافعی که بین روسیه و ایران وجود دارد، بر تلاش‌هایی دو کشور برای نزدیکی روابط دوجانبه تأثیر می‌گذارد. در فایل صوتی لو رفته محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، وی روسیه را به تلاش برای جلوگیری از انعقاد توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵، متهم می‌کند.

ایران روابط قوی روسیه با کشورهای حوزه خلیج فارس و سکوت مسکو در برابر حملات اسرائیل علیه اهداف ایران در سوریه را مغایر با منافع نظامی جمهوری اسلامی می‌داند.

همچنین، روابط اقتصادی روسیه و ایران نیز سال‌هاست که به دلیل رقابت بین آن‌ها در بازار انرژی در وضعیت رکود به سر می‌برد.

از این‌ رو، می‌توان گفت که روسیه و ایران منافع منطقه‌ای و بین‌المللی مشخصی دارند که عمده‌ترین آن‌ها کاهش حضور و نفوذ ایالات متحده در خاورمیانه است، اما ناسازگاری‌های بی‌شمار آن‌ها باعث محدود شدن گستره این منافع می‌شود.