در پی حادثه مرگ‌بار غرق شدن یک قایق حامل مهاجران غیرقانونی در کانال مانش که به مرگ ٣١ نفر منجر شد، شمال فرانسه دوباره کانون توجه رسانەها  شده است. در این حادثه ۱۷ مرد، هفت زن و سه کودک جان خود را از دست دادند.

این یکی از مرگ‌بارترین حوادث در کانال مانش است و حساسیت افکارعمومی و رسانه‌ها در فرانسه و بریتانیا را بیش از گذشته برانگیخته است. هر دو دولت فرانسه و بریتانیا انگشت اتهام را به سوی یکدیگر نشانه می‌روند. لندن می‌گوید که فرانسه در اتخاذ تدابیر امنیتی در مرزهای خود تعلل می‌کند. بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا، در نامه‌ای به امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، خواسته بود کە طرفین «نظارت هوایی و تبادل اطلاعات» و «گشت‌زنی مشترک مرزی» را در پیش بگیرند؛ پیشنهادی کە فرانسه آن را نقض حاکمیت سرزمینی خود می‌داند.

در مقابل، پاریس از انگلستان می‌خواهد درهای خود را به روی مهاجران منتظر باز کند. تنش‌ها در دو سوی کانال مانش از زمان خروج انگلستان از اتحادیه اروپا (برگزیت) تشدید شده و صادر نشدن مجوزهای لازم برای ماهیگیران فرانسوی در آب‌های انگلستان و پیمان مشارکت راهبردی استرالیا با آمریکا و انگلستان، روابط دو طرف را به بحرانی کم‌سابقه وارد کردە است.

در این میان، آنچە انگلستان را بیش از پیش نگران کرده، افزایش سه برابری شمار مهاجرانی است کە در سال ۲۰۲۱ موفق شدەاند خود را بە خاک این کشور برسانند. بر اساس آمار سازمان‌های مهاجرتی، در سال ۲۰۲۱ بیش از ٢۵ هزار پناهجو توانسته‌اند از مرزهای بریتانیا بگذرند؛ این در حالی است کە این آمار در سال ۲۰۲۰ کمتر از ٩ هزار نفر بوده است.

دولت بریتانیا در راستای تشدید مقابله با مهاجرت غیرقانونی، در حال تدوین و تصویب لایحه بحث‌برانگیزی است که هدف از آن «اصلاح نظام پذیرش مهاجر و پناهجو» عنوان شده است. به موجب این لایحه، حداکثر مجازاتی که برای قاچاقچیان انسان وضع شده است، از ۱۴ سال به حبس ابد افزایش خواهد یافت و امکان «حصارکشی» در دریای مانش «بررسی» و درخواست پناهندەها براساس نحوه ورودشان به بریتانیا ارزیابی خواهد شد.

برای رسیدن به کمپی که پناهجویان اکنون در آن اقامت دارند، باید خود را به شهر دانکرک در شمال فرانسه برسانیم کە یکی از سردترین نقاط این کشور است. این شهر سومین بندرگاه بزرگ فرانسه به شمار می‌رود. همین‌ کە وارد شهر می‌شوید، انبوه پناهجویان تازە رسیده نظرها را جلب می‌کند. کمپ در غرب شهر دانکرک، کنار یک کارخانە شن و ماسە و زیر یک پل کم‌ارتفاع واقع شده است. پناهجویان مستقر در این کمپ پیش‌تر نیز مدت زیادی را در کوه‌های مرزی بین ایران و ترکیه، یونان و سپس در کمپ و خانەهای تیمی اروپای شرقی سپری کردەاند.

مسیرهای صربستان و بلغارستان از جمله مسیرهای پرخطری‌اند که مهاجران در آن‌ها، بارها صدای پای مرگ را شنیدەاند و بەنظر می‌رسد پناهجویانی که اکنون روی یک خط راه‌آهن متروکه، چادرها و پناهگاه‌های پلاستیکی‌ خود را بر پا کرده‌اند، به این شرایط خو گرفتەاند و تا رسیدن به مقصد، دست از تلاش برنمی‌دارند.

ترکیب جمعیتی کمپ دانکرک متغیر است. هم‌اکنون، یعنی اوایل دسامبر ۲۰۲۱، بیشتر این پناهجویان را شهروندان اقلیم کردستان و ایرانی‌ها تشکیل می‌دهند؛ اما چرا با وجود مخاطرات فراوان از جمله مرگ و سرمازدگی، گرسنگی، زخمی شدن، وضعیت ناسالم و غیربهداشتی کمپ دانکرک و بازداشت، مهاجران ایرانی و خارجی باز برای رسیدن به خاک بریتانیا اصرار می‌ورزند؟

پناهجویان حاضر در کمپ دانکرک به این سوال  پاسخ‌های متفاوتی می‌دهند کە در بیشتر آن‌ها «دلایل اقتصادی» محرک اصلی‌اند. «رویای یک زندگی بهتر»، «پیشرفت کاری و تحصیلی»، «اخذ ملیت بریتانیایی»، «آشنایی قبلی با زبان انگلیسی»، «ملحق شدن به خانواده و بستگان» و... بخش‌هایی از این پاسخ‌هایند. در میان آن‌ها، افرادی که سال‌ها در کشورهای دیگر اتحادیه اروپا از این اداره بە آن اداره سرگردان بودە و موفق بە اخذ اقامت نشدەاند هم کم نیستند.

حادثه غم‌انگیز مرگ ٣١ نفر از سرنشینان قایقی که روز ۲۴ نوامبر ۲۰۲۱ قصد ورود به بریتانیا را داشت، مانع از آن نشده است تا مهاجران دیگر این خطر را به جان نپذیرند. کمتر از دو هفته بعد، در شامگاه سوم دسامبر، خبر رسیدن موفقیت‌آمیز دو قایق به بریتانیا، موجی از شادی و امید را در این کمپ به همراه آورد.

کانال مانش که مساحت آن حدود ۷۵ هزار کیلومترمربع است، اقیانوس اطلس را به دریای شمال پیوند می‌دهد. طول این کانال نزدیک به ۵۶۰ کیلومتر و عرض آن از ۲۴۰ تا ۳۴ کیلومتر متغیر است. مهاجران از باریک‌ترین قسمت کانال مانش سوار بر قایق‌های کوچک بادی و لاستیکی، خود را به آب‌های مواج میان فرانسه و بریتانیا می‌سپارند؛ جایی که محل عبور پیاپی کشتی‌های باری غول‌پیکر است.

قایق‌های بادی کوچک و بدون موتور به مهاجران امکان می‌دهد تا در تاریکی شب بخت خود را بیازمایند. این قایق‌ها در دو اندازه شش متری و هشت و نیم متری، دە‌ها مهاجر را در خود جای می‌دهند و با چراغ سبز قاچاقچی، مسیر را آغاز می‌کنند. شناسایی و ردیابی این قایق‌ها آسان نیست و اگر هوا توفانی نباشد و موج‌های خروشان آن را واژگون نکند، تا «سرزمین رویاها» فاصلەای نخواهد بود. به تازگی فروش قایق‌های بادی در شمال فرانسه محدود شده است.

در صورتی که مهاجران حاضر در دانکرک پول کافی تهیە کنند، علاوە بر راه آبی، به راه زمینی و هوایی نیز فکر می‌کنند. در حال حاضر، بەطور میانگین، یک قاچاقچی برای هر پناهجو دو هزار پوند پول می‌گیرد که این رقم برای راه زمینی و هوایی سه تا چهار برابر بیشتر است. تجربه دو دهه اخیر نشان می‌دهد که پلیس فرانسه و بریتانیا در ریشەکن کردن تجارت غیرقانونی قاچاق انسان موفق نبوده‌اند و با بازداشت یک یا چند قاچاقچی، بەسرعت قاچاق‌برهای دیگر به  این عرصه پرسود وارد می‌شوند.

نکته جالب توجه درباره بسیاری از قاچاقچی‌ها این است کە آن‌ها خود زمانی علی‌رغم تلاش زیاد، موفق نشدەاند از یک مسیر خاص عبور کنند اما اقامت طولانی در کمپ‌ها و آشنایی با پیچ‌وخم مسیر و نیاز به کسب درآمد باعث شدە است خود را قاچاقچی جا بزنند و پس از آنکه شماری از مهاجران را به آن سوی آب منتقل کردەاند، نام مستعارشان بین پناهجویان تازه‌رسیدە پیچیدە است و از این طریق پول‌ هنگفتی به جیب زدەاند.

پلیس فرانسه بارها به محل برپایی چادر‌های پناهجویان در منطقه کاله و دانکرک یورش برده است. کمپ کاله هم‌اکنون بەطور کامل تعطیل شده است. این کمپ بزرگ که پذیرای هزاران نفر بود، در ۲۶ اکتبر سال ۲۰۱۶ کاملا تخلیه شد. چند پناهجو به من گفتند کە در چند هفته گذشته، پلیس فرانسه هر چند روز یک‌بار به کمپ دانکرک حمله و پناهجویان را اخراج کرده است.

از سویی، دولت فرانسه بر این باور است کە با مستقر کردن پناهجوها در مراکز نگهداری و اقامتگاه‌های دولتی، دست قاچاقچی‌ها را کوتاه کند. از سوی دیگر، پناهجویانی که بر رفتن به بریتانیا اصرار دارند و مترصد فرصت‌اند، می‌دانند که در صورت ماندن در کمپ، برای هماهنگی با قاچاقچی و سپس عبور از کانال مانش شانس بیشتری دارند. 

اقدام‌های قهری دو دولت فرانسه و بریتانیا نتیجه عکس دادە و باعث شده است تا مشتریان قاچاقچی‌ها بیشتر بشوند. عبور از کانال مانش با شناورهای کوچک هشت‌ونیم متری در فصل زمستان و روزهایی که دریا توفانی، مواج و در معرض بادهای شدید است، بسیار خطرناک است و شاید راه‌حلی که فعالان امور پناهندگی پیش پای دولت‌ها گذاشتەاند و هیچ‌گاه از آن استقبال نشده است، کم‌خطرترین و مناسب‌ترین پیشنهادی باشد که بتواند به این وضعیت خاتمه دهد: «با ایجاد یک کریدور بشردوستانه و پذیرش درخواست‌های پناهندگی در دو سوی کانال مانش، از فجایع احتمالی جلوگیری کنید.»