عربستان در سال‌های اخیر برنامه جامعی برای کاهش سهم نفت در اقتصاد داشته است و در این راستا این کشور در تلاش است تا هم سهم انرژی‌ها تجدید پذیر را در تولید برق افزایش دهد و هم با افزایش سهم گاز طبیعی در تولید برق بتواند نفت بیشری برای صادرات داشته باشد. این کشور هم‌چنین با سرمایه گذاری بر روی تولید محصولات با ارزش افزوده بالا در نظر دارد تا در میان مدت از میزان وابستگی به صادرات نفت بکاهد.
در حال حاضر عربستان حدود یک چهارم از تولید نفت خود را مصرف می‌کند و انتظار می‌رود که این میزان تولید تقریبا پایدار باقی بماند در حالی که تقاضا برای انرژی تا سال ۲۰۳۰ احتمالاً سه برابر شود. بنابراین در سند چشم‌انداز ۲۰۳۰ تولید برق از انرژی خورشیدی، باد و برنامه هسته‌ای برای تأمین یک سوم نیازهای انرژی عربستان از منابع غیر نفتی در نظر گرفته شده است.
برنامه هسته‌ای عربستان
اظهارات اخیر مقامات عربستانی حاکی از اراده این کشور برای ورود به باشگاه کشورهای دارای انرژی هسته‌ای است. ایجاد تنوع در سبد انرژی این کشور در کنار مصرف فزاینده برق از دلایل اصلی این کشور برای استفاده از انرژی هسته‌ای است. برنامه ۲۰۳۰ که برنامه اساسی توسعه عربستان است توجه خاصی به بخش انرژی شده است. در ماه مارس امسال عبدالعزیز المقبل، مشاور امور انرژی عربستان در کنفرانسی خبری گفته بود که عربستان تمام تلاش خود را در راستای تضمین ثبات در بازارهای داخلی انرژی و سرمایه گذاری در منابع نفتی فرای تولید برق به کار خواهد گرفت و این مهم این کشور را به اتخاذ تصمیماتی جدی در زمینه‌های دیگر سوق خواهد داد.
المقبل درباره غنی سازی اورانیوم نیز با توجه به قابل اطمینان بودن کاربردهای عربستان در این زمینه از تعهد و پای‌بندی عربستان به تعهدات و توافقنامه‌های بین‌المللی خبر داده بود. مشاور امور انرژی عربستان با اشاره به بیانیه‌های مرکز انرژی اتمی درباره وجود طرحی برای راه اندازی ۱۷ نیروگاه هسته‌ای طی چندین مرحله خبر داده بود.
اوائل ماه مارس امسال برخی خبرگزاری‌ها به‌ویژه بلومبرگ با انتشار تصاویری از نخستین تأسیسات هسته‌ای عربستان در «شهرک علم و فناوری ملک عبدالعزیز» در نزدیکی ریاض، از اتمام این پروژه در چند ماه آینده خبر داده بودند. در ماه نوامبر سال قبل محمد بن سلمان پروژه اولین رآکتور هسته‌ای عربستان را کلید زده بود. عربستان سعودی در پایان سال ۲۰۱۷ از ایالات متحده دعوت کرده بود تا در برنامه توسعه هسته‌ای این کشور مشارکت کند.
در ماه‌های آغازین سال ۲۰۱۸ رسانه‌های آمریکا اعلام کردند که تعدادی از شرکت‌های آمریکایی از جمله «وستینگهاوس الکتریک» به سرمایه گذاری در عربستان و ساخت راکتورهای اتمی در این کشور علاقه نشان داده‌اند. در ماه مارس امسال ریک پری، وزیر انرژی آمریکا از صدور چند مجوز برای فروش تکنولوژی هسته‌ای به عربستان سعودی خبر داد. شرکت‌های روسی و کره جنوبی نیز پیش از این آمادگی خود را برای شرکت در مناقصه نیروگاه‌های هسته‌ای عربستان سعودی اعلام کرده‌اند.
تغییر وزیر انرژی عربستان
هفته قبل پادشاه عربستان سعودی سلمان بن عبدالعزیز آل سعود وزیر انرژی جدید را منصوب کرد. شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، بجای وزیر اسبق خالد الفالح وزیر جدید انرژی این کشور شده است الفالح به مدت سه سال وزیر انرژی عربستان بود . روز جمعه هفته گذشته بخش صنعت و معدن از وزارت انرژی سعودی جدا شد و از این رو جایگاه «خالد الفالح» به شدت تنزل پیدا کرد. همانطور که روزنامه وال استریت ژورنال به نقل از منابع داخلی عربستان نوشته بود ولیعهد سعودی «خالد الفالح» را مسئول کاهش جذب سرمایه‌گذاری می‌داند. پیش از برکناری الفالح عربستان اعلام کرد که وزارت صنعت و معدن را از وزارت انرژی جدا می‌کند. این اقدام دولت عربستان ازسوی بسیاری از تحلیل‌گران اقدامی در جهت کاهش نفوذ فالح ارزیابی کردند. الفالح هفته پیش از ریاست آرامکو هم برکنار شده بود.
عبدالعزیز بن سلمان از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۷ در مقام دستیار وزیر نفت حضور داشته است. بلافاصله پس از انتصاب عبدالعزیز بن سلمان بعنوان وزیر انرژی عربستان انتظار می‌رفت بازار نفت و اوپک نسبت به این انتصاب واکنش دهد. چیزی که اکثر کارشناسان انرژی و تحلیل‌گران بازار نفت است این است که نباید انتطار تغییر در سیاست‌های کلان عربستان در بازار نفت بود.
برنامه عربستان برای غنی سازی اورانیوم
وزیر جدید انرژی عربستان در حاشیه کنفرانس جهانی انرژی در ابوظبی از قصد ریاض برای غنی سازی اورانیوم خبر داد. به گفته شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان قصد ریاض از غنی‌سازی اورانیوم، کاهش وابستگی به نفت و متنوع کردن منابع تامین انرژی است. به گفته وزیر انرژی عربستان : «ما این گام را با احتیاط بر می‌داریم زیرا غنی‌سازی، مرحله حساسی در چرخه سوخت هسته‌ای است و کشورهای غربی به دلیل احتمال استفاده نظامی، به آن بسیار حساس هستند.»
برنامه عربستان برای داشتن برنامه هسته‌ای به طور کامل و با تولید و غنی سازی اورانیوم برای تامین سوخت همراه بود. باید خاطر نشان کرد که عربستان سه سال قبل اعلام کرده بود که عملیات اکتشاف اورانیوم و توریوم را در در منطقه «حائل» در استان الحائل آغاز کرده است. در همان سال «زهیر نواب» رئیس سازمان زمین شناسی عربستان اعلام کرده بود که عربستان قصد استفاده نظامی از انرژی هسته‌ای را ندارد. عملیات اکتشاف اورانیوم و توریوم به دستور «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان شروع شده است.
همانظور که خبرگزاری رویترز گزارش کرده است، انتظار می‌رود مناقصه برای حضور شرکت‌های خارجی برنامه هسته‌ای عربستان، در سال ۲۰۲۰ انجام شود. شرکت‌های آمریکایی، روسی، چینی، کره‌ای و فرانسوی در مذاکرات اولیه مربوط به این پروژه چند میلیارد دلاری حضور داشته‌اند.
هر چند با توجه با رقابت منطقه‌ای بین ایران و عربستان تلاش این کشور برای بهره گیری از انرژی هسته‌ای در گام اول و در صورت امکان در دراز مدت تبدیل آن به برنامه هسته‌ای را از منظر ژئوپلتیک باید ارزیابی کرد. باید به قدرت هسته‌ای اسراییل نیز توجه نمود. باید خاطر نشان کرد که دو سال قبل محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، در مصاحبه‌ای با شبکه تلویزیونی سی‌بی‌اس گفته بود کشورش در پی دستیابی به سلاح هسته‌ای نیست، اما اگر ایران به چنین سلاحی برسد، عربستان هم آن را به دست خواهد آورد.
اظهارات وزیر جدید انرژی عربستان مبنی بر برنامه عربستان برای غنی سازی اورانیوم را اگر با اظهارات واقدامات مقامات سعودی در سال‌های اخیر در مورد هدف عربستان برای بهره‌گیری از انرژی هسته‌ای برای تولید برق ارزیابی کنیم می‌توان نیتجه گرفت که عربستان برنامه مدونی برای پیوستن به باشگاه کشورهای دارای انرژی هسته‌ای بوده است. در سند ۲۰۳۰ نیز توجه خاصی به انرژی هسته‌ای شده است. شرکت‌های آمریکایی فعال در بخش انرژی هسته‌ای نیاز به پروژه‌های راکتور هسته‌ای در جای جای جهان دارند در حال حاضر پروژه‌های نیروگاه‌های هسته‌ای توسط شرکت‌های روس و بعضا شرکت‌های اروپایی و چینی اجرا می‌شوند و شرکت‌های آمریکایی نیاز به عقد قرارداد با عربستان برای ساخت نیروگاه اتمی دارند. روابط عربستان و آمریکا با توجه به تحریم ایران بیش از پیش بهم نزدیک شده است همکاری هسته‌ای بین دو کشور به گشترش روابط دو کشور منجر خواهد شد.
رقابت ایران و عربستان نیز عامل عمده دیگری است که باعث شده عربستان بدنبال بهره گیری از انرژی هسته‌ای باشد. مصرف بالای نفت برای تولید برق نیز عامل دیگری است که استفاده از انرژی هسته‌ای را برای عربستان لازم و ضروری کرده است. سخنان اخیر اردوغان در مورد داشتن سلاح هسته‌ای در کنار برنامه هسته‌ای ایران و برنامه هسته‌ای اسراییل اگر با سخنان اخیر وزیر انرژی عربستان ارزیابی شود نشان از شروع رقابت بین کشورهای منطقه برای بهره گیری از انرژی هسته‌ای در کوتاه مدت برای تولید برق و احتمالا در دراز مدت برای داشتن سلاح هسته‌ای است.
