نشست گروه ۲۰ در رم، پایتخت ایتالیا، امروز در حالی افتتاح شد که رهبران کشورهای قدرتمند می‌کوشند به مهم‌ترین چالش‌های جهان پاسخ دهند. علاوه بر تغییرات اقلیمی و بحران کرونا، آمال هسته‌ای ایران مهمترین موضوع این نشست دو روزه است. 

نشست رم اما با یک پیروزی دیپلماتیک برای جو بایدن، رئیس‌ جمهوری آمریکا، که برای اولین بار در این جایگاه در این نشست شرکت می‌کند، آغاز شد: کشورهای شرکت‌کننده بر سر یک حداقل جهانی مالیات توافق کردند. رهبران با متنی به توافق رسیدند که می‌کوشد به شرکت‌ها اجازه ندهد برای پرداخت مالیات کم‌تر، سودها و شغل‌های خود را از کشوری به کشور دیگر ببرند. طبق این توافق جهانی، میزانی از حداقل مالیات بر شرکت‌ها تعیین خواهد شد تا مناطقی مثل برمودا (از ممالک بریتانیا در اقیانوس اطلس شمالی) نتوانند با کاهش شدید مالیات، این شرکت‌ها را جذب کنند. 

ماریو دراگی، نخست‌وزیر ایتالیا، در سخنان خود برای افتتاح نشست گفت: «ما به توافقی تاریخی برای نظام مالیاتی منصفانه‌تر و برابرتر رسیدیم.»

این اولین نشست حضوری گروه ۲۰ از زمان آغاز دنیاگیری ویروس کرونا است و علاوه بر موضوع تغییرات زیست‌محیطی، مسئله چگونگی واکسینه کردن تمام جهانیان در صدر برنامه آن قرار دارد. 

آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل، در سخنان خود پیش از آغاز نشست گفت: «ما اکنون در دومین سال دنیاگیری‌ای هستیم که چهار میلیون نفر را کشته است. رویدادهای شدید زیست‌محیطی مرتب جمعیت‌های آسیب‌پذیر را نابود می‌کنند.»

گوترش تاکید کرد: «باید گرد هم آییم تا مسیر برخی از فوری‌ترین مسائل پیش روی خود را تعیین کنیم: دسترسی به واکسن، ارائه کمک اقتصادی به جهان در حال توسعه، و ارائه بودجه بیشتر و بهتر عمومی برای اقدامات بلندپروازانه زیست‌محیطی.»

بایدن هنوز در مورد موفقیت خود در زمینه رسیدن به توافق جهانی مالیات‌ها در روز اول صحبت نکرده است. رئیس‌جمهوری آمریکا امروز با رهبران بریتانیا، فرانسه، و آلمان نیز دیدار می‌کند تا راه‌های بازگشت آمریکا به برجام و زنده کردن این توافق هسته‌ای را به گفت‌وگو بگذارند. مسئله هسته‌ای ایران از مهم‌ترین دل‌مشغولیت‌های دیپلماتیک بایدن است و او تاکید کرده است که هرگز اجازه نخواهد داد ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد. 

رهبران جهان که برای «عکس خانوادگی» کنار یکدیگر قرار گرفتند، پزشکانی با روپوش سفید و ماموران امداد از صلیب سرخ ایتالیا نیز کنار آن‌ها ایستادند تا نمادی باشد از نقش مهم کادر درمان در سطح جهان. 

در آستانه نشست رم، وزرای بهداشت و دارایی گروه ۲۰ خواهان واکسینه شدن ۷۰ درصد جمعیت جهان در مقابل ویروس کرونا در هشت ماه آینده شدند؛ هدفی بلندپروازانه که تنها وقتی محقق می‌شود که میزان بسیار بیشتری از واکسن در اختیار کشورهای در حال توسعه قرار بگیرد.

در حال حاضر اما با نابرابری شدید واکسن در سطح جهانی روبه‌رو هستیم. طبق تحلیل شرکت پردازش داده‌های «ایرفینیتی»، کشورهای گروه ۲۰ نسبت به کشورهای آفریقای جنوب صحرا، سرانه ۱۵ بار بیشتر واکسن گرفته‌اند.

آمریکا وعده داده است که بیش از یک میلیارد دوز واکسن به جهان اهدا کند که بیشترین رقم در سطح جهان است. بایدن معمولا بر بر سبک «دیپلماسی شخصی» و سال‌ها تجربه در سیاست خارجی خود تاکید می‌کند. باید دید که آیا او خواهد توانست با اتکا بر این ویژگی‌ها، از رهبران جهان در زمینه واکسن تعهد بگیرد؟ 

کشورهای ثروتمند تا کنون وعده‌های بسیاری در زمینه واکسیناسیون داده‌اند، که کم‌تر به آن‌ها عمل شده است. همین نکته در مورد تغییرات اقلیمی نیز صدق می‌کند. در چند ماه گذشته موارد بی‌شمار سیل و آتش‌سوزی و رویدادهای مشابه زیست‌محیطی باعث شده است که فوریت مسئله تغییرات اقلیمی بیش از هر زمانی روی میز قرار گیرد. مدت کوتاهی پس از نشست رم، شاهد «کوپ ۲۶» خواهیم بود؛ نشستی جهانی با موضوع تغییرات زیست‌محیطی در گلاسکو اسکاتلند. برخی از کنش‌گران نشست گلاسگو را نقطه‌عطفی می‌دانند که در آن سرنوشت کره زمین تعیین می‌شود.

دو تن از مهم‌ترین رهبران جهان، ولادیمیر پوتین و شی ژین پینگ، روسای جمهوری روسیه و چین، در نشست «گروه ۲۰» در رم شرکت نکردند که به نظر می‌رسد به علت نگرانی‌های مربوط به ویروس کرونا بوده باشد.

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا، به خبرنگاران عازم رم گفت که بایدن، غیبت پوتین و شی را نه مانع، که فرصتی می‌داند تا دموکراسی‌های غربی نشان دهند که چگونه با تهدیدهای کنونی و آینده جهان برخورد خواهند کرد.

گروه ۲۰ علاوه بر چین و روسیه، مشتمل است بر آفریقای جنوبی از قاره آفریقا، عربستان سعودی و ترکیه از خاورمیانه، هند، اندونزی، ژاپن، و کره جنوبی از سایر نقاط قاره آسیا، مکزیک، آرژانتین، و برزیل از آمریکای لاتین، و کشورهای قدرتمند غربی یعنی آمریکا، بریتانیا، اتحادیه اروپا، فرانسه، ایتالیا، آلمان، کانادا، و استرالیا. 

گیتا گوپینات، اقتصاددان ارشد صندوق جهانی پول، به «نیویورک تایمز» گفت که مهم‌ترین وظیفه اقتصادی پیش روی رهبران نشست ۲۰ کند کردن روند پیشروی دنیاگیری کرونا است؛ کاری که یک راه ساده دارد: اعطای واکسیناسیون به کشورهایی که از پس هزینه آن بر نمی‌آیند.

خانم گوپینات گفت: «برای پایان واقعی این بحران بهداشتی و بحران اقتصادی توام با آن، باید به تمام جهان واکسیناسیون وسیع برسانیم.»

مطابق رسم معمول چنین گردهمایی‌هایی، انتظار می‌رود که در طول روز اعتراضات و تظاهرات‌های مختلفی را نیز شاهد باشیم که مهم‌ترین‌شان تظاهرات روز شنبه با خواست عمل فوری در زمینه تغییرات اقلیمی است. از گروه‌های کمونیستی و فمینیستی تا کارگران بیکارشده کارخانه‌ها و اتحادیه‌های کارگری مدافع آن‌ها تا کنشگران تغییرات زیست‌محیطی، در اعتراضات شرکت می‌کنند. البته احتمال دارد گروه‌های راست‌گرا و مخالف واکسن هم اعتراضاتی سازمان دهند.

نشست رم دقیقا ۲۰ سال پس از نشست گروه ۸ سال ۲۰۰۱ در دیگر شهر ایتالیا، جنوآ، برگزار می‌شود که شاهد یکی از بزرگ‌ترین جنبش‌های اعتراضی بود و یک جوان معترض در آن کشته شد. 

نیروهای پلیس ایتالیا این آخر هفته ضمن حضور گسترده، آن واقعه دلخراش را نیز حتما به یاد دارند. در عین حال، سازمان‌دهندگان اعتراضات تاکید کرده‌اند که از خشونت استفاده نخواهند کرد. لاوینیا ایوونیوی ۱۵ ساله که نماینده شاخه ایتالیایی یک سازمان جهانی نوجوانان و جوانان به نام «جمعه‌ها برای آینده» است، گفت: «راهپیمایی نسبتا آرامی خواهیم داشت.»

به نظر می‌رسد که نگرانی پلیس بیشتر برای حضور احتمالی گروه‌های نوفاشیست ایتالیایی باشد که در روزهای گذشته در رسانه‌های اجتماعی ادعاهایی در مورد «حمله به رم» مطرح کرده‌اند. لامبرتو جیانینی، رئیس پلیس ایتالیا، روز چهارشنبه در نشستی خبری گفت: «اوضاع و موقعیت موجود واقعا پیچیده هستند. روایتی که در اینترنت هست، واقعا نگران‌کننده است.»

جینو اورسینی، از چهره‌های جنبش کارگری و از سازمان‌دهندگان تظاهرات‌ها، گفت: «ما به تمام دولت‌های گروه ۲۰ اعتراض داریم که نماینده بخشی هستند که بر جهان سلطه دارد و کارگران را استثمار می‌کند.»