بازی‌ پیچیده و پیروزی ناتمام مسکو در سوریه

سوریه در نتیجه جنگ‌های ده ساله توسط پنج لشکر مجهز در وضعیت تاسف‌انگیز و رقت‌آوری قرار گرفته است

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه و بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه. عكس از:  AFP

ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه با همه برگه‌های خود دو رویه بازی می‌کند؛ از بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه شب هنگام پذیرایی می‌کند و بلا فاصله تست کرونا می‌دهد و به قرنطینه می‌رود. (وی بعد از این‎که معاونانش به کرونا دچار شدند به این کار مبادرت کرد) حضور نظامی آمریکا در سوریه را به باد انتقاد می‌گیرد، سپس دروازه گفت‌وگو میان روسیه و آمریکا در مورد سوریه را باز می‌گذارد. اما دغدغه اصلی‌اش این است که علاوه بر نقش نظامی، نقش سیاسی روسیه را در سوریه بزرگ کند و نقش دیگران را به قرنطینه ژئوپلتیک، سوق دهد.

تیموتی اسنایدر در کتاب خود «جاده اسارت؛ روسیه، اروپا و آمریکا» می‌نویسد: «جبر تاریخی به پوتین آموخته است که سیاست استبدادی را برای همیشه دنبال کند؛ چون زندگی کشورهای استبدادی بر دشمن سازی، نشنیدن صدای دادخواهی مظلومان و بازی با حقائق استوار است». این واقعیت در دیدار پوتین با بشار اسد به روشنی نمایان شد. پوتین از یک سو می‌گوید مشکل سوریه حضور نیروهای خارجی است، اما با همین نیروهای خارجی در تعامل و مراوده است؛ چنان‌چه نیروهای روسیه در سوریه با نیروهای آمریکایی هماهنگی دارند و با نیروهای ترکی و ایرانی به گونه مشارکتی عمل می‌کنند. هم چنان پوتین در محور آستانه و در محور سوچی با رژیم سوریه و ایران تلاش‌های مشترک انجام می‌دهد، اما به خوبی می‌داند که مشکل حقیقی در شکست محور ژنو نهفته است که نتوانست به یک راه حل سیاسی برای بحران سوریه دست یابد. شکستی که مسئولیت آن را روسیه بر دوش آمریکا، اروپا و دمشق می‌اندازد و سوریه بر دوش آمریکا، اروپا، ترکیه و کشورهای عربی. این در حالی است که بشار اسد به پوتین می‌گوید: «از سه سال به این سو انتظار می‌رود فرایند که سیاسی به نتیجه برسد».

بازی پیچیده

روسیه در حالی که بازی پیچیده‌ای را با آمریکا ادمه می‌دهد، دشوارترین چالشی که با آن روبه‌رو است، متوازن کردن بازی با اسرائیل، ترکیه و ایران است. سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در دیدار اخیرش با یائیر لاپید وزیر خارجه اسرائیل، موضع کشورش را با دقت چنین بیان کرد که «وضعیت در سوریه کماکان پیچیده است و کثرت بازیگران بر پیچیدگی آن افزوده است. روسیه قبول ندارد که خاک سوریه به عنوان سکویی برای تهدید امنیت اسرائیل استفاده شود؛ چرا که امنیت اسرائیل از جمله مهم‌ترین اولویت‌های ما به حساب می‌رود. هم چنان روسیه مخالف این است که سوریه به میدانی برای کشمکش کشورهای دیگر مبدل شود». بخش نخست سخنان لاوروف ضد تهدیدات ایران علیه اسرائیل از خاک سوریه بود و بخش دوم آن ضد حملات اسرائیل بر نیروهای ایرانی در خاک سوریه، البته منظور لاوروف حملاتی است که اسرائیل بدون هماهنگی با روسیه انجام می‌دهد.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

بازی روسیه با ترکیه که قسمت‌های از شمال سوریه را در اشغال دارد، آمیزه‌ای است از اندکی مشارکت و همکاری و اندکی انتقاد بر کوتاهی ترکیه در مهار کردن نیروهای افراط‌گرا و همزمان است با مخالفت موضع در باره نیروهای مسلح کُرد. اما بازی روسیه با ایران، در نهایت پیچیدگی قرار دارد؛ از یک سو مسکو به نیروهای ایرانی و شبه نظامیان وابسته به سپاه پاسداران مانند حشد الشعبی عراقی، لشکر فاطمیون افغانی و حزب‌الله لبنانی، نیازمند است تا برنامه‌های خود را در عمل پیاده کند، اما از سوی دیگر می‌خواهد نقش و نفوذ روز افزون ایران را در درون دولت و در صحنه تحولات سوریه، کوچک کند.

بازسازی سوریه

البته تضمینی وجود ندارد که مهارت در بازی با شیوه آکروباتیک، همه اهداف راهبردی و ژئوپلتیک را برآورده سازد. کامیابی‌های نظامی مسکو در سوریه و جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی که در نتیجه آن به دست آورده، زمانی به پایه اکمال می‌رسد و به گونه بهتر در جهت منافع مسکو قرار می‌گیرد که بحران سوریه از راه سیاسی حل و فصل شود و مسکو در تفاهم با آمریکا، اروپا و کشورهای عربی در بازسازی سوریه سهم فعال داشته باشد. درست است که مسکو با توسل به زور و نیروی نظامی، موفق شد رژیم سوریه را سر پا نگه دارد، مخالفین افراط‌گرا را شکست دهد و مخالفان میانه‌رو را تضعیف و بازیچه دست کشورهای متعدد کند، اما با وجود آن کارش ناتمام خواهد بود اگر ریشه‌های اصلی عوامل جنگ خشکانده نشود و بر مبنای قطع‌نامه ۲۲۵۴ شورای امنیت، مشارکت سیاسی و انتقال قدرت با شیوه دموکراتیک صورت نگیرد.

اما راه حل سیاسی که در اوائل جنگ دشوار بود، اکنون دشوارتر شده است. حتی بحث بر سر ساختن قانون اساسی جدید هم تا به حال ره به جایی نبرده است. گیر پدرسون نماینده ویژه سازمان ملل متحد در امور سوریه که از سفرهای زیاد به پایتخت‌های مختلف خسته شده، چاره‌ای نیافت جز این‌که به شورای امنیت ابلاغ کند که «لازم است تلاش‌های دیپلماتیک از سوی جامعه بین‌المللی افزایش یابد و با شیوه تازه‌ای راه حل سیاسی گام به گام پیش برده شود».

البته انتقاد از آمریکا و منکر شدن نقش آن در شکست داعش و حتی ادعای این‌که ایجاد کننده داعش خود آمریکا است، کار آسانی است. اما گریز از این واقعیت بسیار دشوار است که اکنون سوریه در وضعیت تاسف آور و رقت آوری قرار دارد، ده سال جنگ خانمان سوزی که توسط پنج ارتش مجهز در این کشور صورت گرفته و همه چیز را به خاک و خون کشیده، تا به حال پایان نیافته و از آغاز راه حل سیاسی هم تا کنون هیچ خبری در دست نیست.

دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مقاله لزوماً سیاست یا موضع ایندیپندنت فارسی را منعکس نمی کند.

© IndependentArabia

بیشتر از دیدگاه