زلمای خلیل‌زاد، نماینده ویژه ایالات متحده در امور افغانستان، پس از گفتگو با طالبان در حساب توییتر خود نوشت: «ما با طالبان یک توافقنامه امضا کردیم که اهداف ایالات متحده را تأمین می‌کند.» این تصویری است که از او در خاطر مانده است.

به نوشته رویترز، بیست ماه بعد از آنکه خلیل‌زاد در هتلی مجلل در امتداد خط ساحلی دوحه حضور یافت و در برابر خبرنگاران و دیپلمات‌های سراسر جهان با ملا برادر دست داد، دولت افغانستان که تحت حمایت آمریکا قرار داشت سقوط کرد و طالبان این کشور را با سرعت برق در دست گرفت و بدون مخالفت وارد کابل شد. اما خلیل‌زاد در پی خروج آشفته ایالات متحده از کابل به دنبال کمک این گروه شبه نظامی بود.

برخی از مقامات فعلی و سابق ایالات متحده به رویترز گفتند که در سه سالی که خلیل‌زاد در این نقش حضور داشت، چهره آمریکا به‌عنوان یک شکست خورده در اذهان عمومی ترسیم شد.

یکی از مقامات آمریکایی که نخواست نامش فاش شود، در این باره گفت که دیپلمات کهنه کار آمریکایی از اهرم قدرت برای گروه شبه نظامی صرف نظر کرد و به طور مداوم دولت افغانستان را تضعیف کرد. او طی این مدت علاقه چندانی به شنیدن دیدگاه‌های مختلف در داخل دولت آمریکا نداشت.

برخی از مقامات، قانون‌گذاران و کارشناسان سیاست خارجی معتقدند که او یکی از معدود دیپلمات‌های آمریکایی است که با طالبان رابطه داشته است و تابع دستورات دونالد ترامپ و جو بایدن، بوده است: تمام نیروهای آمریکایی را از افغانستان خارج کنید.

مایکل کوگلمن از اندیشکده ویلسون می‌گوید: «خلیل زاد بد به نظر می‌رسد. اما من فکر می‌کنم که او وظیفه‌شناس بود. به این معنا که کاری را که از او خواسته شده بود انجام داد.»

خلیل‌زاد، در حالی به یکی از چهره‌های مهم پایان تحقیرآمیز آمریکا در مشارکت ٢٠ ساله در افغانستان بدل شد که با چهار دولت - دو جمهوری‌خواه و دو دموکرات – همکاری داشت.

 هنگامی که خلیل‌زاد، متولد شهر مزار شریف در شمال افغانستان، به‌عنوان نماینده ویژه در سال ٢٠١٨ منصوب شد، تمایل سیاسی فزاینده‌ای برای خروج از افغانستان وجود داشت.

ترامپ که برای پایان دادن به «جنگ‌های بی‌پایان» مبارزه کرده بود، علناً از تمایل خود برای خروج هزاران سرباز آمریکایی در افغانستان سخن بود. اما مقامات گفتند که ترامپ علی‌رغم تمایل به ترک افغانستان، نشان داده است که ممکن است به‌جای دستور خروج، فقط دستور عقب‌نشینی بدهد، مانند کاری که در سوریه انجام داد.

 در طول مذاکرات، بسیاری معتقد بودند که خلیل‌زاد خیلی زود تسلیم شد و اعلام کرد واشنگتن به دنبال خروج همه نیروهای خود است. به گفته مقامات آمریکایی، امتیاز عمده این بود که خلیل‌زاد، اشرف غنی را راضی کرد تا با درخواست آزادی پنج هزار زندانی طالبان موافقت کند. موضوعی که ضربه بزرگی به روحیه دولت افغانستان وارد کرد.

مایکل مک کال، نماینده جمهوری‌خواه در کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا، با بیان اینکه فکر می‌کند به خلیل‌زاد مأموریتی غیرممکن داده شده بود، گفت: «من فکر می‌کنم این مسئولیت به او تحمیل شد با این تصور که او موفق خواهد شد چرا که قصد داشت به این توافق پایان دهد و تغییری ایجاد کند.»

اما برخی از قانون‌گذاران انگشت خود را به سمت خلیل‌زاد به‌عنوان معمار خروج آمریکا از افغانستان نشانه رفته‌اند و می‌گویند او باید برود.  

مایکل والتز، کهنه سرباز جنگ افغانستان، ماه گذشته به بایدن نوشت: «خلیل‌زاد مشاوره ضعیفی به شما ارائه کرده است و استراتژی دیپلماتیک وی به طرز چشمگیری شکست خورده است.»

از سوی دیگر والتز گفت: «با توجه به این فاجعه، خلیل‌زاد باید فوراً استعفا کند یا از سمت خود برکنار شود.»

خلیل زاد تا به حال از اظهار نظر در این مورد خودداری کرده است.