وقتی درباره ورزش زنان ایران خبری مینویسند، همیشه پیش از اعلام هر موفقیت، چنین عبارتی پیشوند خبر است: «تیم زنان ایران پس از چهل سال، یا تیم زنان ایران پس از چهل و چند سال». اینها شاید برای ما یک عدد باشند، اما در واقع یک عمر را یادآوری میکنند، عمری که برای چند نسل از دختران عاشق ورزش، بیشوق و بیافتخار گذشت.
تیم ملی بسکتبال زنان ایران به مدال برنز رقابتهای قهرمانی غرب آسیا دست یافت. این مدال، اولین مدال رسمی بینالمللی بسکتبال زنان ایران در چهل سال گذشته است، مدالی که هم خوشحالتان میکند و هم میتواند حسرتی را به دل بنشاند. حسرت سالهای از دست رفته و یک خوشحالی برای زنان بسکتبال که میتوانند پرواز و «لیآپ» را در زمین بسکتبال تجربه کنند.
همیشه تصویر ما از بسکتبال زنان عکسهای رنگ پریدهای است که از زنان ۴ یا ۵ دهه پیش به یادگار مانده است. بعد از آن عکسهای قدیمی که انگار در آلبومهای خانوادگی کهنه شدهاند، دیگر کسی رنگ عکسی از شادی دختران بسکتبال را ندیده است. اینبار اما همین مدال برنز در غرب آسیا به گردن دخترانی آویخته شد که باید، به پاس این شادی کوچک از موفقیتشان برایشان هورا کشید. البته به یاد نسلهایی که پیش از اینها فرصت نیافتند و فراموش شدند باید حسرت خورد. شادی و حسرت. این دو واژه حکایت این مدال برنز و آن سالهای از دست رفته برای زنان ایرانی است.
تا همین چند سال پیش زنان ایرانی فرصت شرکت در هر تورنمنت بینالمللی را از دست میدادند، چون فیبا بر این باور بود که بازی بسکتبال با پوشش بدن که شباهتی به لباس بسکتبال ندارد و البته با پوشش سر میتواند برای ورزشکار در جریان بازی خطرناک باشد.
اما در اولین جلسه سال ۲۰۱۷ فدراسیون جهانی بسکتبال بحث پوشش سر بانوان بسکتبال در رقابتهای رسمی جدیتر از قبل مطرح شد. مهلت دو ساله فدراسیون جهانی برای بررسی بیشتر و برگزاری دیدارهای غیر رسمی در لباس جدید و در نهایت گزارش به فدراسیون جهانی، در سال ۲۰۱۶ به پایان رسید. فیبا معتقد بود که کشورهای مسلمان باید تورنمنتهای داخلی برگزار کنند تا در جریان مسابقات بازی با پوشش سر و بدن تمرین شود و فیبا را متقاعد کنند که برای ورزشکار خطرناک نیست. در شروع سال ۲۰۱۷ فدراسیون جهانی در اولین جلسه خود، گزارش فعالیتهایی را که در دو سال گذشته در این راه انجام شده بود، بررسی کرد و موافقت اولیه با پوشش سر زنان بسکتبالیست اعلام شد. اما این هنوز یک تصمیم قطعی نبود.
پس از حضور دختران بسکتبال ایران در تورنمنت ترکمنستان بدون اطلاع فدراسیون بسکتبال ایران، نامه وزیر ورزش ایران به رئیس فدراسیون جهانی و سپس ارائه گزارش و طرح حجاب پیشنهادی ایران، فیبا بیشتر متقاعد شد. در کنار اینها دیدار مشحون، رئیس وقت فدراسیون بسکتبال ایران و توفیق با رئیس فیبا موثر بود. کمپین دختران بسکتبالیست مطرح آمریکا و تلاش برای تایید حضور دخترانی که در کشورشان محدودیت حجاب دارند یا علاقمند به بسکتبال با پوششی غیرمتعارف در ورزش هستند، بازتاب بسیاری در رسانهها داشت. هندیها نیز در همان مقطع از طرف دیگر و جدا از جریان زنان مسلمان درخواست استفاده از پوشش سر را داده بودند. راه برای زنان بسکتبال ایران اینگونه باز شد و حالا چند سال از آن ماجراها میگذرد و اولین مدال برای زنان ایرانی به دست آمده، مدالی که محصول کوشش زنان است.
دوری چهل ساله زنان ایرانی از عرصه بینالمللی بسکتبال به آسانی جبران نمیشود. تجربه در ورزش نسل به نسل منتقل میشود و این فرصت انتقال تجربهها چهل سال سوخته است. اگرچه خوشبینانه باید برای همین نسل بسکتبال زنان ایران درخششهای بیشتری بخواهیم. شادی عبدالوند، بازیکن تیم ملی بسکتبال زنان ایران حرفهایی را به زبان آورده که نشان میدهد چه سالهایی از دست رفتهاند: «من ده سال است که در اردوهای تیم ملی شرکت میکنم و در طول این ده سال اعزامی نداشتیم و این اولین اعزام ما به مسابقات بود. در طول این سالها نه تنها ناامید نبودم بلکه امید داشتم که روزی بتوانیم در مسابقات بینالمللی خودنمایی کنیم که خوشبختانه اینگونه هم شد. همه بچهها از این مدال بسیار خوشحال بودند و معتقد بودند که تلاشها و انتظارشان برای خودنمایی در میادین بینالمللی بیهوده نبوده. میخواستیم با اولین اعزام ثابت کنیم که بسکتبال بانوان قدرتمند است."
درخشش زنان ایرانی بسکتبال در غرب آسیا فرصتی برای گرایش بیشتر نسلهای دیگر به بسکتبال خواهد بود. زنان تیم ملی بسکتبال نیز آرزوهای بزرگتری را جستجو میکنند تا بعد از چهل سال «توپ و سبد و یک دختر» قابی از تصویر حسرت نباشد.