در حالی که سران گروه ۷ در بیاریتس فرانسه گرد هم می‌آیند، اختلاف‌نظرهای مداوم درباره اینکه چه تصمیمی باید در مورد ایران گرفته شود در صدر دستور جلسه نشست این گروه خواهد بود،. جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا در سفر هفته پیش خود به بریتانیا مصرانه از مقامات این کشور خواست تا مواضع سخت‌تری علیه تهران اتخاذ کنند، و پیشنهاد تشکیل نیروی ویژه حفاظت از کشتیرانی در خلیج فارس نشان می‌دهد که احتمالا این درخواست با نوعی استبقال روبرو شده است.
در طول یک سال گذشته متحدان اروپایی در تلاش بوده‌اند تا برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) - یعنی توافق هسته‌ای ایران - را زنده نگه دارند. شاید بالاخره این آخر هفته آنها متوجه شوند که نه تنها چنین چیزی ممکن نیست، بلکه دیگر نباید برای آن تلاش کنند.
برجام از همان ابتدا نقص اساسی داشت. همسایگان ایران در ترکیب تیم مذاکره کننده نماینده‌ای نداشتند و خط‌مشی‌ها توسط دولت‌هایی که هزاران مایل دورتر بودند، با رویکردی که یادآور دوران استعماری گذشته است، تعیین شد. تأمین بودجه نیروهای نیابتی، مانند حزب‌الله، حماس و حوثی‌ها نادیده گرفته شد، به گونه‌ای که اگر نمایندگان دول خلیج فارس یا اسرائیل در تیم مذاکره بودند، هرگز ممکن نبود. در واقع این توافق پول‌های بلوکه شده بیشتری را آزاد کرد که در مبالغی بزرگتر از قبل برای این گروه‌ها فرستاده شد.
و نتیجه چه بوده‌است؟ تمایل بیشتر حوثی‌ها برای موشک‌باران اهداف غیرنظامی در عربستان، استقرار هزاران سرباز پیاده نظام حزب‌الله در سوریه، و بمباران مداوم جنوب اسرائیل توسط موشک‌های حماس که ایران بودجه آن را تأمین می‌کند. باراک اوباما پس از توافق برجام، گفت «مطمئن هستم که این توافق نیازهای امنیت ملی ایالات متحده و متحدان ما را برآورده می کند». اگر تنها همین جنبه را در نظر بگیریم، آشکارا پیداست که این توافق شکست خورده‌است.
وضعیت فعلی در خلیج فارس باعث شده که تهران فعالانه به تنش‌ها دامن بزند. در حالی که تحریم‌های ایالات متحده همچنان به ایران فشار می‌آورد، توقیف نفتکش استنا ایمپروی بریتانیا توسط سپاه پاسداران در ماه گذشته بخشی از یک تلاش گسترده‌تر برای امتیازگیری از دولت‌های اروپایی بود تا آنها را به حفظ برجام وادار کند. اگر اروپایی‌ها فکر می‌کنند که آزادی نفتکش ایرانی در جبل‌الطارق در اواخر هفته گذشته ایران را آرام می کند و به افزایش تنش‌ها پایان می‌دهد، سخت در اشتباهند.
در حال حاضر در تنگه هرمز، که شلوغ‌ترین آبراهه حمل و نقل جهان است، رفت و آمد کشتی‌های تجاری نیازمند اسکورت کشتی‌های نیروی دریایی متحدین است. این وضعیت در کنار تأمین مالی گروه‌های شبه نظامی از سوی ایران، به وضوح نشان می‌دهد که از زمان اجرای برجام، منافع امنیت ملی متحدین ایالات متحده در منطقه بهبود نیافته است.
پایتخت‌های اروپایی اکنون باید متوجه شوند که برجام مرده است. لندن، پاریس، برلین و بروکسل حتی با ابزار ویژه مالی بحث‌برانگیز خود، قدرت چندانی ندارند که بتوانند شرکت‌ها را تشویق کنند که به قیمت مواجهه با غضب آمریکا با ایران معامله کنند. اقدامات اخیر ایران نه تنها اروپایی‌ها را تشویق نمی‌کند که از موضع خود دفاع کنند، بلکه به احتمال زیاد موضع آنها را به نگرش دولت ترامپ نزدیک‌تر خواهد کرد.
اقدامات اخیر ایران علیه کشتیرانی در خلیج فارس، تقلای کشوری است که منابع مالی آن برای بی‌ثبات‌سازی منطقه در حال تمام شدن است. مدت‌هاست که ناآرامی‌های داخلی به نقطه انفجار رسیده است. چون ایرانیان در حالی که با فشار ناشی از اقتصاد کساد و پایین آمدن استانداردهای زندگی روبرو شده‌اند، شاهد آن هستند که تهران میلیاردها دلار برای شبکه گروه‌های نیابتی خود ارسال می‌کند.
اعمال تحریم در نهایت ممکن است، باعث شود که توجه دولت بر مسائل داخلی متمرکز شود، اما آنچه که ما در این مدت شاهد آن بوده‌ایم، مرحله جدید و مستقیم‌تری از جنگ‌طلبی ایران است که به منابع کمتری احتیاج دارد و به پاسخ منفعلانه و حرف‌شنوانه از طرف جامعه بین‌الملل بستگی دارد.
این جنگ‌طلبی نباید صرفا با دلجویی بیشتر پاسخ داده شود. این راه قبلا امتحان شده‌است و بی‌فایده بوده‌است. ما می‌توانیم پیامدهای تلاش قبلی برای امتحان این رویکرد را آشکارا و مستقیم ببینیم. تأمین تسلیحاتی حوثی‌ها توسط ایران همچنان موجب مرگ و ویرانی در یمن می‌شود و حزب‌الله دارد بخش وسیعی از خاک سوریه را کنترل می‌کند.
تهدیدهای امنیتی ایران در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی واقعی و اضطراری است. تلاش برای احیای توافق هسته‌ای شکست خورده راه مقابله با این مشکل نیست.
رهبران اروپایی در نشست این هفته در بیاریتس یک انتخاب دارند. آیا آنها همچنان واقعیت را نادیده می‌گیرند و با اندکی بیش از سخنان دلگرم‌کننده به تلاش خود برای زنده نگهداشتن توافق هسته‌ای ادامه می‌دهند؟ یا اینکه، آنها با ایالات متحده همراه می‌شوند و می‌پذیرند، تهدید ایران بسیار بیشتر از آن بوده که برجام بتواند مانع آن شود؟ انتخاب واضح است؛ امیدواریم که رهبران گروه ۷ متوجه این واقعیت بشوند.
* دکتر مجید رفیع زاده عضو هیئت مدیره، رئیس و محقق علوم سیاسی در دانشگاه هاروارد است.
© The Independent
