حفظ تعادل قدرت در میان کشورهای یک گستره جغرافی، ضامن پایداری ثبات و امنیت است. اما زمانی که یکی از کشور‌ها در صدد افزایش قدرت، به ویژه در عرصه نظامی باشد و از شرایط فراهم شده در کشورهای همسایه سوء استفاده کند، منطقه دچار آشفتگی می‌شود. در این حال، کشورهای دیگر معمولا دست به تشکیل اتحاد و ائتلاف می‌زنند تا تعال قدرت را حفظ کنند و از بروز بی‌ثباتی و آشوب جلوگیری کنند.
اقدام ایران به توسعه سامانه موشک‌های بالستیک و تهدید حرکت کشتی‌رانی در خلیج فارس، تلاش‌هایی است که تعادل قدرت را در منطقه برهم می‌زند و روابط میان کشورهای حوزه خلیج فارس را دچار بحران می‌کند. در واکنش به اقدامات اخیر ایران، ایالات متحده از یک سو سعی دارد مانع توسعه برنامه موشکی ایران شود، و از سوی دیگر، قصد دارد برای مقابله با تهدید‌های ایران، ائتلاف نظامی‌ای برای تأمین امنیت کشتی‌رانی در خلیج فارس ایجاد کند.
در پی تشدید تنش‌های اخیر میان ایران و آمریکا و تصمیم واشنگتن برای ایجاد ائتلاف نظامی برای حمایت از کشتی‌رانی در خلیج فارس، دولت ایران که خود را تحت تهدید فشار‌های ایالات متحده می‌بیند، اشاره به عقب‌نشینی از برخی موضع‌گیری‌های خود می‌کند. در پیوند با این موضوع، مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده اظهار داشته است که دولت ایران می‌خواهد برای جلوگیری از افزایش تنش‌های دو جانبه، گفت‌و‌گو‌ها را از سر گیرد.
در همین حال، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران اظهار داشته است که اگر واشنگتن دست از فروش اسلحه به متحدان خود در خاور میانه برادارد، پرونده موشک‌های بالستیک روی میز مذاکره قرار خواهد گرفت. اما متعاقبا مقامات ایران تأکید کردند که به هیچ صورتی حاضر به گفت‌وگو در مورد پرونده موشک‌های بالستیک نیستند.
پرسشی که در این زمینه مطرح می‌شود این است که چرا ایران آماده مذاکره در مورد موشک‌های بالستیک نیست، و چرا این موضوع را با فروش تسلیحات نظامی به کشورهای منطقه پیوند می‌زند؟
در واقع، اعمال تحریم‌های چندین ساله علیه ایران، دستگاه دفاعی، به ویژه سامانه‌های موشکی این کشور را ناتوان کرده است. دولت ایران از دسترسی به فناوری‌های پیشرفته نظامی محروم بوده است، زیرا پس از سقوط شاه، ایران آزادی واردات را از دست داد.
از سوی دیگر، جنگ هشت ساله ایران و عراق، ضربه دیگری بر پیکر توانایی‌های نظامی ایران زد و قدرت نظامی ایران را چنان ناتوان ساخت که دیگر نمی‌توانست با جنگافزارهای پیشرفته کشورهای منطقه قابل مقایسه باشد. به همین علت، دولت ایران، موشک‌های بالستیک را مهم‌ترین دارایی نظامی خود می‌داند، به‌ویژه که در صورت وقوع جنگ، ناوگان فرسوده هوایی ایران توان مقابله و پاسخگویی نخواهد داشت.در چند دهه گذشته، در حالی که کشورهای عربی حوزه خلیج فارس در پرتو رشد و شکوفایی اقتصادی توانسته‌اند قدرت‌های نظامی خود را به میزان چشم‌گیری گسترش دهند، تداوم تحریم‌ها ایران را با نارسایی‌های شدید اقتصادی و نظامی روبه‌رو کرده است. با توجه به همین امر، ایران برنامه موشک‌های بالستیک خود را با فروش جنگافزارهای پیشرفته به کشورهای خاورمیانه پیوند می‌دهد.
تفاوت میان توانایی‌های نظامی ایران و کشورهای عربی منطقه که در چند سال گذشته سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی برای توسعه قدرت‌های نظامی و دفاعی خود کرده‌اند، در آمار رسمی و گزارش‌های بین‌المللی نمایان است. پس از آغاز اقدامات خصمانه ایران در منطقه، به‌ویژه تصمیم ایران برای توسعه برنامه‌های هسته‌ای در دوره احمدی‌نژاد، و تلاش ایران برای گسترش نفوذ در عراق، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، ناگزیر به تقویت قدرت‌های نظامی خود شدند.
تردیدی نیست که توسعه برنامه‌های هسته‌ای ایران، مهم‌ترین اقدامی است که تعادل قدرت را در منطقه برهم می‌زند و ایران را تبدیل به یک قدرت هسته‌ای می‌کند. همین اقدام ایران باعث شده است تا کشورهای عربی حوزه خلیج فارس در صدد توسعه توانایی‌های نظامی خود برآیند. اما ایران که به علت فشار‌های اقتصادی، توان تقویت دستگاه نظامی و دفاعی خود را ندارد، می‌کوشد تا مانع دستیابی کشورهای عربی منطقه به فناورهای نظامی پیشرفته غربی شود.
فعالیت‌های تهدید‌آمیز اخیر ایران در خلیج فارس که منجر به توقیف کشتی‌ها و سقوط پهباد‌ها شد، حاکی از تلاش ایران برای برهم زدن تعادل قدرت در منطقه است، اما این فعالیت‌ها نتوانست بدون پاسخ باقی بماند و امنیت گستره آبی استراتژیک خلیج فارس را طوری که ایران می‌خواهد، به خطر اندازد. کشورهای مختلف، از جمله بریتانیا، ایالات متحده و روسیه، پیشنهادهایی را برای تشکیل نیروی نظامی به منظور تأمین امنیت در خلیج فارس ارائه دادند. پیشنهادهای یاد شده از سوی کشورهای قدرتمند جهان، پاسخی برای مقابله با قدرت‌نمایی ایران، و اقدامی در جهت حفظ تعادل قدرت در خاورمیانه به‌شمار می‌رود. برای رسیدن به این هدف، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس نیز در تلاش برای تشکیل ائتلاف با کشورهای قدرتمندی هستند که منافع آن‌ها در خلیج فارس، با یکدیگر پیوند دارد.
البته تا زمانی که ایران در صدد برتری‌جویی و نمایش قدرت در خاورمیانه باشد، بی‌اعتمادی بر سراسر منطقه حاکم خواهد بود و پیشنهادهای ایران برای حل تنش‌ها از طریق گفت‌وگو با کشورهای همسایه، نمی‌تواند هیچ نتیجه و مفهومی داشته باشد. کشورهای عربی ناگزیر خواهند بود تا برای حفظ تعادل قدرت و دفاع از منافع خود، در جهت تشکیل ائتلاف با قدرت‌های نظامی جهان بکوشند.
© IndependentArabia
