اصلاح نظام اقتصادی و تغییر رویکرد مدیریت دولت در بازارهای مختلف، چه داخلی و چه خارجی، از مهم‌ترین مقولاتی است که تاکنون نامزدهای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری به آن اشاره کرده‌اند. بزرگترین انتقاد به نامزدهای این دوره، توجه نداشتن به مسایل اجتماعی، آسیب‌های اجتماعی، زنان، کودکان، مباحث محیط زیستی و به‌‌ویژه مقوله آب است. تنش آبی که ایران به دلیل کاهش بارندگی‌ها از انتهای سال گذشته تا امروز با آن دست و پنجه نرم می‌کند و به‌تازگی سبب واردات پنج میلیون تن گندم به کشور شده است، در ۴ سال پیش رو به دلیل خشکسالی‌های مداوم، از بزرگترین چالش‌ها در کشور شمرده می‌شود. جز وعده‌های سیاسی و اقتصادی که عمده اقتصاددان‌ها آن‌ها را دورازواقعیت می‌دانند، هنوز هیچ یک از نامزدها هیچ شاخ غولی نشکسته است. 

از هفت نفری که  از فیلتر شورای نگهبان رد شده‌اند و به مرحله نیمه‌نهایی انتخابات رسیده‌اند، دونفر از آنها باید برای رسیدن به مرحله‌ای حساس و سرنوشت‌ساز، از یک انتخابات دیگر هم گذر کنند؛ انتخاباتی سخت و نفس‌گیر که احتمال دارد در اردوی اصلاح‌طلبان رقم بخورد، و این جبهه که تاکنون ادعا کرده است همه نامزدهای آن از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شده‌اند، یکی از دو کاندیدای تایید شده را زیرلوای خود ببرد. این شرایط سخت، برای عبدالناصر همتی و محسن مهرعلیزاده رقم زده شده‌است. 

فارغ از برنامه‌هایی که این دو نفر تاکنون ارائه کرده‌اند‌ (که به نظر می‌رسد اقبالی هم برای آنان نداشته است و همچون سایر نامزدها به عوام‌فریبی و پروپاگاندا متهم شده‌اند)، شاید در روزهای آینده سرنوشت یکی از آن دو تغییر کند و برنامه‌های آنان هم کمی دچار چرخش شود. 

اما آنچه تاکنون به عنوان برنامه‌های اصلی این دو نامزد انتخابات ریاست جمهوری مطرح شده است، بیشتر بر معضلات اقتصادی متمرکز بوده و نگاهی گذار و تیتروار هم به برخی مسایل حوزه اجتماعی و فرهنگی داشته است. 

عبدالناصر همتی که با شعار «عامل تغییر هستم نه بانی وضع موجود» به میدان مبارزه گام نهاده است، می‌گوید تنها ۴ سال رئیس جمهوری خواهد بود، چون اجرای برنامه‌های پیشنهادی‌اش در ۴سال عملی است. این ادعای بزرگ، البته منتقدانی هم دارد. 

او که سابق بر این مناصب بالادستی در دولت و امور سیاست‌گذاری در کشور داشته است، منتقد کسانی است که در برابر تصویب معاهده اف ای تی اف قرار گرفته‌اند و گفته است: «امیدوارم کسانی که کمک کردند این وضعیت ایجاد شود، بگذارند ما به توسعه اقتصادی برسیم و مردم جیبشان پر شود.» او همچنین در وعده دیگری از جنس حمایت از زنان، اضافه کرده است: «هرجایی که امکانش باشد، برای مدیریت از زنان استفاده می‌کنم. لیاقت خانم‌ها بعضا از خیلی آقایان بیشتر است. من الان در بانک مرکزی مدیران زن توانمندی دارم و حتما وزیر زن خواهم داشت. در مورد وزارت خارجه هم هنوز تصمیم نگرفتم، اما فکر کرده‌ام که چه گزینه‌هایی در آن بهتر هستند.» او شعار دولت خود را«تعامل؛ از خانه تا جهان» اعلام کرده است و مهم‌ترین مشکل مردم را معیشت و رفاه آنها برشمرده است. همتی تاکید دارد که دولتی اقتصادی بر اساس یک بینش اقتصادی تشکیل خواهد داد تا مشکلات موجود را حل کند. او در مناظره نخست خود در مورد وعده‌های انتخاباتی چنین اذعان داشته که : «صادقانه‌تر است به شما بگویم وضعیت اقتصادی ایران در شرایط فعلی طوری است که اغلب وعده‌های رنگارنگ و جذابی که بقیه نامزدها می‌دهند، امکان تحقق ندارد.» 

محسن مهرعلیزاده، نامزدی که تلاش برای قرار گرفتن در فهرست اصلاح‌طلبان را در روزهای اخیر بیش از گذشته دنبال می‌کند، نیز وعده‌هایی نزدیک به مدیرعامل سابق بانک مرکزی دارد. در حالی که عبدالناصر همتی مدعی است که همه نامزدهای رقیب او عملا از توزیع فقر می‌گویند تا تولید ثروت، ولی خود نیز در بخشی از برنامه‌های اقتصادی خود توزیع یارانه را حذف نکرده است.   

عبدالناصرهمتی و محسن مهرعلیزاده تنها نامزدهایی هستند که در حال حاضر مو از ماست برنامه‌هاشان کشیده می‌شود، در حالی که دیگر نامزدها که از جبهه اصولگرایان برخاسته‌اند، ناگفته می‌دانند که پوششی برای نامزد اصلی این جناح هستند و دیر یا زود باید به نفع او میدان را خالی کنند؛ چون نامزد اصلی جناح اصولگرا، نزدیک به آیت‌الله علی خامنه‌ای، ابراهیم رئیسی است. 

برنامه‌های آقایان مهرعلیزاده و همتی در اساس نزدیک به هم است و تنها در ظاهر کمی از هم فاصله دارد. هر دو هنوز به اعطای یارانه به مردم معتقدند، ولی هریک به روشی که خود تایید می‌کند. عبدالناصر همتی اجرای «برنامه‌های ویژه برای پرداخت یارانه‌ها، افزایش میزان پرداخت نقدی یارانه‌ها و پرداخت اعتباری، اصلاح قدرت خرید مردم با استفاده از ظرفیت کارت‌های اعتباری به مردم برای خرید کالا، و افزایش تولید» را به عنوان چشم‌انداز پیش روی خود تعریف کرده است؛ یعنی دقیقا آنچه به عنوان نقطه‌ضعف برنامه سایر نامزدها از آن نام برده است. مهرعلیزاده نیز از «افزایش پنج برابری یارانه پنج دهک پایین درآمدی جامعه و اعطای کمک‌های ریالی و کنترل قیمت‌ها و اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها به صورت کامل و اعطای کمک‌های ریالی و کنترل قیمت‌ها» سخن می‌گوید.

در حوزه مسکن نیز عبدالناصر همتی از «واگذاری زمین‌های ارزان قیمت و حتی مجانی به مردم، استفاده از ظرفیت مسکن استیجاری برای تأمین مسکن مردم وساخت سالانه بیش از ۶۰۰ هزار واحد مسکونی» خبر داده است، و رقیب جدی او، محسن مهرعلیزاده، «ساختن شهرک‌های استاندارد برای تأمین مسکن، تولید مسکن ارزان قیمت، و فعالیت بخش خصوصی در حوزه ساخت مسکن ارزان قیمت با نظارت دولت» را وعده داده است. 

آنچه از مقایسه ۳۳ وعده اقتصادی عبدالناصرهمتی و ۵۲ وعده اقتصادی محسن مهرعلیزاده مشخص است، کلی‌گویی در خصوص برنامه‌های این دو نامزد «فعلا» مستقل است. 

رونق اقتصاد در آکواریوم نظارت عمومی

کوچک کردن دولت، تقویت ارزش پول ملی، رفع مشکلات اقتصادی، رشد تولید، اصلاح ساختارهای دولتی اقتصاد، و تک‌رقمی شدن نرخ تورم، از برنامه‌های کلی عبدالناصر همتی است که هم‌راستای آن، محسن مهرعلیزاده می‌گوید در عرض ۳-۴ ماه بعد از تشکیل دولت، «روند افزایش تورم را متوقف خواهیم کرد و تورم تثبیت خواهد شد.»

مهرعلیزاده در عناوینی کلی، همچنین از «رشد اقتصادی ۹ درصدی، حاکم کردن اقتصاد رقابتی و اجتماعی، راهکارهایی برای جلوگیری از کسری بودجه، رفع نابسامانی‌های اقتصادی و فشارها و کاستی‌ها، به صفر رساندن وابستگی بودجه به نفت، ایجاد مشوق‌های صادراتی، شفاف شدن اقتصاد مانند یک آکواریوم، از بین بردن ریشه‌های اصلی تورم، برنامه‌ای تحت حکمرانی اقتصاد اجتماعی، لغو تمام بخشنامه‌های مانع تولید، ایجاد سالانه یک میلیون شغل، تشکیل دولت شفاف و شیشه‌ای، چاپ نکردن پول برای تأمین کسری بودجه، رقابتی کردن اقتصاد با کاهش تصدی‌گری دولت، کاهش سهم دولت از نظام اقتصادی، منتشر نکردن اوراق مشارکت، خلق نکردن نقدینگی، یکسان‌سازی نرخ ارز، حذف یارانه پنهان و کنترل تورم، اصلاح نهادهای اقتصادی، تسهیل در صدور مجوز ایجاد واحدهای تولیدی، سوق دادن نقدینگی به سمت تولید، توقف روند فرار سرمایه‌ها از کشور، تحقق اقتصاد درونزا و برونگرا، بهبود روابط اقتصادی با کشورهای همسایه، کاهش فرار مالیاتی با اتصال سامانه‌های اقتصادی به یکدیگر، اخذ مالیات بیشتر از فعالیت‌های نامولد، اعمال مشوق‌های مالیاتی برای بخش‌های مولد اقتصاد، اصلاح جدی نظام مالیاتی، کنترل قیمت‌ها از سوی صنوف و نهادهای مردمی، جلوگیری از اعمال نفوذ برخی نهادهای نظامی و نیمه‌دولتی در بخش خصوصی، برقراری انضباط مالی، جلوگیری از مداخله نهادهای مختلف در بازار سرمایه، جلوگیری از ورود نهادهای نظامی و غیرنظامی نامرتبط به عرصه‌های اقتصادی، تأسیس سازمان شفافیت اطلاعات، ارائه آمار و اطلاعات کلان اقتصادی به مردم از طریق بیلبوردهای خیابانی، حضور در بازارهای اقتصادی منطقه برای ارتقا و رشد اقتصاد کشور، مانع‌زدایی از بخش تولید و صنعت، تبدیل ایران به چهارراه اقتصادی منطقه، رفع مشکلات اقتصادی کشور با توجه جدی به امر تولید، اجرای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی» سخن گفته است و این سرفصل‌های کلی را محور وعده‌های خود قرار داده است. 

در کنار یا با فاصله بسیار کمی از این‌ها، عبدالناصر همتی با وعده‌هایی چون «دیپلماسی فعال با شرق و غرب دنیا با تمرکز بر فعالیت‌های اقتصادی، استفاده از ظرفیت‌های سیاسی برای توسعه اقتصادی کشور، مثبت کردن رشد اقتصادی، افزایش سطح رفاه عمومی، توسعه بازارهای مالی به‌خصوص بازار سرمایه، حضور نیافتن دولت در فعالیت‌های اقتصادی و ایجاد یک اقتصاد رقابتی، توجه جدی دولت به زنجیره تولید، اصلاح ساختار اقتصادی رانت‌خیز و فسادخیز، توسعه نظام گزینشی، کاهش تصدی‌گری و دخالت دولت در اقتصاد، حل مشکلات اقتصادی با تعامل سیاسی، اصلاح حکمرانی اقتصادی، و توسعه روستاها و بخش کشاورزی، برنامه‌های محوری خود را معرفی کرده است. 

«توجه به معیشت کارگران و به‌رسمیت شناختن استقلال بانک مرکزی و دور زدن تحریم‌ها با پیوستن به FATF» شاید تنها سه موردی باشد که محسن مهرعلیزاده در برنامه‌های خود به آن‌ها اشاره نکرده است، و از سوی دیگر، «برگزاری دیدارهای ماهانه مردمی و احیای جایگاه اجتماعی زنان برای بهبود شرایط اقتصادی و احقاق حقوق اقوام ایرانی در چارچوب قانون اساسی»، نیز از جمله موارد ذکر شده در برنامه اوست که عبدالناصر همتی به آن‌ها نگاهی نداشته است.