در یک موفقیت بزرگ علمی برای جهان، تیم دانشمندانی که واکسن کرونا دانشگاه آکسفورد را هم تولید کرده بودند، اینک موفق شده‌اند واکسنی برای مالاریا تولید کنند که در جلوگیری از انتقال این بیماری، ۷۷ درصد اثربخش است.

این اولین بار است که اثربخشی واکسن مالاریا از هدف ۷۵ درصدی که سازمان بهداشت جهانی تعیین کرده، فراتر رفته است. این امر نوید تازه‌ای در ریشه‌کنی این بیماری است.

این یافته‌ها، از ۱۲ ماه اول فاز دوم آزمایش این واکسن که همچنان ادامه دارد به دست آمده است. فاز اول این آزمایش در ماه مه سال ۲۰۱۹ در بورکینافاسو روی ۴۵۰ کودک پنج تا ۱۷ ماهه انجام شده است.

پروفسور آدریان هیل كه كار وی در موسسه جِنِر دانشگاه آكسفورد، پایه و اساس ساخت واکسن کرونای این دانشگاه بوده، طراح واکسن جدید مالاریا است. وی در نشریه علمی لنست نوشت که آخرین نتایج به دست آمده، «بسیاری از انتظارات ما درخصوص پتانسیل این واکسن را برآورده می‌کند.»

دیگر کارشناسان این یافته‌ها را «هیجان‌انگیز» توصیف کرده‌اند و می‌گویند که تولید این واکسن، در مقابله با این بیماری «تاثیری واقعی» خواهد داشت.

دانشمندان از سال ۱۹۰۷ در تلاشند  واکسنی موثر برای مالاریا تولید کنند. این بیماری از انگلی به نام پلاسمودیوم ناشی می‌شود. چون اندازه انگل مالاریا از ویروس‌ها بسیار بزرگتر است، یافتن پروتئین مناسب در ژنوم آن برای هدف قرار دادن و خنثی‌سازی آن بسیار دشوار است و این امر، دستیابی به مصونیت طبیعی و مصنوعی در برابر آن را دشوار کرده است.

گرچه شرکت داروسازی گلاکسواسمیتکلاین موفق شده است واکسن مالاریا خود را در یک برنامه آزمایشی در آفریقا آزمایش کند، اما اثربخشی آن زیر سوال بوده است. چهار دوز آن واکسن در برابر بیماری شدید تنها ۲۹ درصد ایجاد ایمنی می‌کند.

با وجود بیش از یک قرن تحقیق، تنها شمار اندکی از دانشمندانی توانسته‌اند به اندازه پروفسور هیل و تیم او به تولید واکسن مالاریا نزدیک شوند. آزمایش واکسن آن‌ها در حال حاضر فاز سوم خود را می‌گذراند.

بنا بر آخرین نتایج، این واکسن در کودکان به خوبی تحمل می‌شود و تنها عوارض جانبی جزئی مانند تب ایجاد می‌کند.

۴۵۰ کودک شرکت‌کننده در این مطالعه به سه گروه تقسیم شدند: دو گروه واکسن را دریافت کردند و یکی از آن دو گروه، هم واکسنی گرفت که دوز بیشتری از ماده کمکی برای تقویت پاسخ ایمنی بدن داشت. برای کنترل، به گروه سوم واکسن هاری تزریق شد. به هر کودک سه دوز با فاصله یک ماه تزریق شد. این آزمایش از اوایل مه ۲۰۱۹ تا اوایل اوت ۲۰۱۹، تقریبا همزمان با فصل اوج مالاریا در بورکینافاسو، به اجرا درآمد.

شرکت‌کنندگانی که دوز کمکی بیشتری دریافت کرده بودند، ۲۸ روز پس از واکسیناسیون سوم، سطح «فوق‌العاده زیاد» از پادتن مالاریا داشتند که اثربخشی واکسن را برای آن‌ها به ۷۷ درصد می‌رساند. در گروهی که دوز کمتری از ماده کمکی گرفته بودند، اثربخشی، ۷۱ درصد بود.

میزان پادتن با گذشت زمان در هر دو گروه کاهش یافت اما دوز چهارم که یک سال بعد تجویز شد، آن را دوباره بالا برد. بررسی ایمنی و اثربخشی واکسن در شرکت‌کنندگان تا ۱۲ ماه دیگر ادامه خواهد داشت.

با اتکا به این یافته‌ها، اکنون تیم آکسفورد قرار است یک آزمایش سه‌مرحله‌ای را در بخش‌های مختلفی از غرب و شرق آفریقا، با شرکت چهار هزار و ۸۰۰ کودک، آغاز کند. با این آزمایش می‌توان ایمنی واکسن را تائید کرد. هرچند پروفسور هیل به ایندیپندنت گفت: «تصور نمی‌کنم که نتایج اثربخشی با آنچه تاکنون مشاهده کرده‌ایم، تفاوت چندانی داشته باشد.»

پروفسور آلکاسوم مایگا، از وزارت آموزش عالی، تحقیقات علمی و نوآوری بورکینافاسو، اظهار داشت: «امیدوارم آزمایش آینده، این یافته‌های هیجان‌انگیز را تائید کند. این واکسن می‌تواند در مقابله با این بیماری که سالانه میلیون‌ها کودک را گرفتار می‌کند، تاثیری واقعی داشته باشد.»

آکسفورد برای تولید سالانه ۲۰۰ میلیون دوز واکسن مالاریا با موسسه سرم هند شریک شده است. هزینه تخمینی برای هر واکسن، سه دلار است. پروفسور هیل افزوده است که این واکسن برای ۳۰ میلیون کودک متولد شده در مناطق در معرض خطر آفریقا و دیگر نقاط جهان، «به راحتی در دسترس خواهد بود.»

انتظار می‌رود که کودکان آسیب‌پذیر نسبت به مالاریا، در سنین پنج، شش و هفت ماهگی، واکسن را دریافت کنند. پروفسور هیل گفت: «ابتلا به مالاریا در شش ماه اول زندگی اتفاق نمی‌افتد. این احتمال از شش تا نه ماهگی بالا می‌رود و حدود یک تا دو سالگی به اوج می‌رسد. در چهار تا پنج سالگی، بدن کمی ایمنی دارد و احتمال مرگ ناشی از مالاریا کمتر است. سال‌های اول بدو تولد زمانی است که فرد به واکسن احتیاج دارد.»

در حال حاضر از پشه‌بند، سمپاشی و پیشگیری شیمیایی فصلی که نوعی درمان دارویی است، برای مقابله با مالاریا استفاده می‌شود. این اقدامات، برای مسئولان بهداشت جهانی سالانه ۲.۵ میلیارد دلار هزینه دارد. با تدابیر یاد شده، جهان در کنترل شیوع مالاریا پیشرفت زیادی کرده است. سازمان جهانی بهداشت اوایل این هفته اعلام کرد که از طریق تدابیر این‌چنینی، ریشه‌کنی مالاریا در ۲۵ کشور را تا سال ۲۰۲۵ هدف گرفته است. این سازمان تاکنون به ۲۱ کشور کمک کرده است تا آمار ابتلا به مالاریا را به صفر برسانند.

به گفته پروفسور هیل، واکسن تولید شده در دانشگاه آکسفورد یک تحول اساسی در نحوه مقابله با مالاریا خواهد بود و «ابتلا به مالاریا و مرگ ناشی از آن را بسیار کاهش خواهد داد.» به گفته او، «در حال حرکت به سمت ریشه‌کنی این بیماری [در بعضی از نقاط جهان] هستیم.»

گرت جنکینز، مدیر سازمان مالاریا نو مور یو‌کی، گفت که چنین دستاوردی، فشار روی سیستم‌های بهداشتی که احتمالا «در خط مقدم مبارزه با بیماری‌های همه‌گیر جدید در آینده قرار دارند» را کاهش و به آن‌ها امکان می‌دهد تا در برابر شیوع سایر عفونت‌هایی که با آن روبه‌رو هستند، بهتر واکنش نشان دهند.

با این حال، وی هشدار داده است که تصمیم اخیر دولت بریتانیا در قطع کمک‌های خود که به پروژه‌های علمی خارج از کشور، برای پیشرفت در کنترل مالاریا در آینده نزدیک، یک تهدید است. وی به ایندیپندنت گفت: «ما باید به سرمایه‌گذاری در تحقیقات آزمایشگاهی که برای تولید محصولات جدید مانند واكسن، درمان و تشخیص حیاتی هستند، ادامه دهیم. زیرا فقط با تدابیر این‌چنینی می‌توان مالاریا را به طور كامل ریشه‌كن کرد.»

پروفسور آدریان گفت که کار تیم او «تجسم» چیزی است که نشان می‌دهد بریتانیا در سرمایه‌گذاری در آن «بسیار خوب» عمل کرده است. وی گفت: «حماقت است در حالی که بریتانیا تلاش می‌کند یک مسیر جهانی جدید در پیش گیرد، تمرکز بر حوزه‌هایی که به وضوح در آن‌ها برتری دارد، را کاهش دهد. سلامت جهانی و مالاریا یکی از این حوزه‌ها است و اشتباه محض است که ما دستاوردهای خود را دور بریزیم.»