کمیسیون عالی مبارزه با فساد در افغانستان می‌گوید سه هزار شهروند افغانستان از یک نهاد تحصیلی در کشور هند مدارک تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و حتی دکترا دریافت کرده‌اند.

عبدالقیوم نیازی، رئیس کمیسیون مبارزه با فساد اداری، در یک نشست خبری گفت این نهاد تحصیلی تنها تا سطح فارغ‌التحصیلی دبیرستان فعالیت دارد اما برای افغان‌ها مدارک تحصیلی در سطح فارغ‌التحصیلی از دکترا صادر کرده است. او گفت که این قضیه در حال پیگیری است و باید مراجع قضایی آن را دنبال کنند.

جعل مدرک تحصیلی در افغانستان به یک تجارت پر سود بدل شده است. پس از سقوط طالبان از قدرت و ایجاد یک دولت دموکرات در افغانستان، دولت‌سازی معیاری در اصل تعهد جامعه جهانی در قبال افغانستان تبدیل شد. ورود به حوزه کاری در دولت نیاز به تحصیل حداقل دیپلم داشت. اما بحران جنگ در افغانستان میزان افراد بی‌سواد در این کشور را به بالا‌تر از ۷۰ درصد رسانده بود. پس از استیلای مجاهدین و به دنبال آن طالبان در افغانستان، آموزش در مدرسه و دانشگاه امری پوچ و بیهوده بود.

در زمان مجاهدین، اکثریت کرسی را چهره‌های جهادی غصب کردند که هیچ‌گونه سوادی نداشتند. آنان با سقوط طالبان دوباره به عرصه قدرت برگشته بودند اما این بار وضعیت کمی فرق داشت. داشتن مدرک تحصیلی یا حداقل دیپلم یک اصل ورود به حوزه دولت بود. به همین دلیل این افراد که نه مدرک تحصیلی داشتند و نه وقتی برای آموختن، ناگزیر دست به دامن جعل مدرک تحصیلی شدند.

پاکستان بهترین مکان برای ساخت مدارک جعلی تحصیلی بود. تا اواخر دهه هشتاد شمسی هزاران مدرک تحصیلی جعلی برای ورود به حوزه کار در دولت، در پاکستان تهیه شد. این مساله به بحران بزرگی در افغانستان تبدیل شده بود. در میانه سال ۱۳۹۴ این مساله به رسانه‌ها رسید و مقام‌های دیپلماتیک افغانستان در پاکستان تایید کردند که ده‌ها مدرک تحصیلی جعلی که در پاکستان ساخته شده است به دست آورده‌اند. آنان گفتند که کشور پاکستان برای همکاری در این عرصه، سفارت افغانستان و نهادهای کنسولی در دیگر شهرها را به سیستم معلوماتی بخش تحصیلی این کشور مرتبط کرده و پس از ارجاع مدارک به این سیستم معلوماتی مشخص شد ده‌ها مدرک جعلی است.

زمانی که مساله جعل مدرک تحصیلی برای افغان‌ها در پاکستان به رسانه‌ها رسید تازه مشخص شد که کشورهای هند و ایران نیز برای افغان‌ها در ازای پول، مدرک تحصیلی جعلی تهیه می‌کنند. این مساله باعث شد تا وزارت تحصیلات عالی افغانستان تدابیر تازه‌ای برای تثبیت و تایید مدارک تحصیلی خارجی بیاندیشد. اما حالا چالش در خود افغانستان نیز شکل گرفته بود. ایجاد دانشگاه‌های خصوصی در افغانستان و نیاز این نهادهای تحصیلی به پول برای ادامه فعالیت باعث شد که تعدادی از دانشگاه‌های خصوصی نیز دست به جعل سند بزنند.

حالا در افغانستان می‌توان با هزینه کردن رقمی بین سه تا پنج هزار دلار به یک سند تحصیلی جعلی اما معتبر دست یافت. این در حالی است که دانشگاه‌های خصوصی در تمامی مدارک رسمی و آرشیوی دانشگاه خود نام فرد مذکور را وارد می‌کنند و به وزارت تحصیلات عالی نیز می‌فرستند. پس از دو سه ماه، مدرک جعلی اما معتبر دانشگاه خصوصی به دست فرد متقاضی می‌رسد. جعل مدرک تحصیلی در دانشگاه‌های خصوصی اتفاق می‌افتد زیرا مدارک واقعی دانشگاه‌های خصوصی ارزش کمتری نسبت به مدارک تحصیلی دانشگاه دولتی دارند. اما تنها دانشگاه‌های خصوصی نیستند که مدرک تحصیلی جعل می‌کند. گزارش‌هایی وجود دارد که در دانشگاه دولتی افغانستان و حتی وزارت تحصیلات عالی نیز جعل مدرک انجام می‌شود. حتی مجلس سنای افغانستان یک بار نسبت به تهیه اسناد جعلی در دانشگاه دولتی و آن‌هم دانشکده طب افغانستان، واکنش نشان داد. مجلس سنا گفت که در وزارت تحصیلات عالی افرادی‌ هستند که اسناد تحصیلی جعلی اما معتبر می‌سازند و در ازای دریافت ۱۵ هزار دلار این مدارک را می‌فروشند.

جعل مدرک تحصیلی در افغانستان به چالشی نگران‌کننده تبدیل شده است. به همین دلیل دولت افغانستان برای گرفتن کار در دولت، سیستم امتحان رقابتی را نیز ایجاد کرده است که تقریبا تمامی پست‌ها در دولت افغانستان، به جز پست‌های عالی‌رتبه، به امتحان رقابتی گذاشته می‌شود و هر که نمره بهتری در این امتحان گرفت، می‌تواند پست مورد نظر را به دست بیاورد.