یکی از خبرهای اصلی دنیا در هفته گذشته، خبر تحریم جواد ظریف توسط دولت آمریکا بود. قرار دادن هر دیپلماتی در فهرست سیاه که به موجب آن هرگونه ارتباط با او می‌تواند جرم تلقی شود، کم‌سابقه است، اما در مورد ظریف، این اتفاق به‌خصوص نشان از چرخشی سریع دارد. دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی سال‌های بسیاری از عمرش را در آمریکا گذرانده است و از جنگ جهانی دوم به این سو، شاید بیش از هر دیپلمات دیگری با وزیر امور خارجه آمریکا مذاکرات دیپلماتیک دونفره و چندنفره داشته.
اما رابین رایت، خبرنگار باسابقه «نیویورکر»، روز جمعه مطلبی منتشر کرد که نشان می‌دهد ماجرای تحریم ظریف پیش‌درآمدی جالب و غیرمنتظره داشته است. به گفته خانم رایت به نقل از «منابع ایرانی و آمریکایی و یک دیپلمات مطلع»، ظریف درست پیش از آن‌که تحریم شود، به قلب نهاد قدرت در آمریکا دعوت شده بود. به او پیشنهاد شده بود که در دفتر بیضی‌شکل ریاست جمهوری در کاخ سفید، با دونالد ترامپ دیدار کند. این پیشنهاد تاریخی در روز ۱۵ ژوئیه که ظریف در نیویورک بود تا حضور ایران در مجمع عمومی سازمان ملل را تدارک ببیند، مطرح شد. رند پل، سناتور جمهوری‌خواه از ایالت کنتاکی، در دیدار با ظریف این پیشنهاد را مطرح کرد.
رند پال به جناحی از حزب راست‌گرای جمهوری‌خواه تعلق دارد که در سیاست خارجی بیشتر متمایل به انزواگرایی هستند و از حضور گسترده دولت و نیروهای نظامی آمریکا در جهان، دل خوشی ندارند. این جناح از قضا به غرایز و مواضع دونالد ترامپ نزدیک‌تر است، با این حال، در حال حاضر دست بالا را جناح کاملا متضادی دارد که جان بولتون، مشاور امنیت ملی، نماینده آن است و مایک پمپئو، وزیر خارجه، را هم می‌توان متعلق به آن دانست. دقیقا نیز به همین علت رند پالاز جمهوری‌خواهانی بود که حاضر نشد به وزارت پمپئو رای بدهد. در ژوئن ۲۰۱۷ که تحریم‌های جدیدی علیه ایران و روسیه در کنگره مطرح می‌شد، تنها دو سناتور به آن‌ها رای منفی دادند: برنی سندرزِ سوسیالیست، و رند پلِ محافظه‌کار.
این سناتور بارها و بارها از جنگ عراق انتقاد کرده است و قدرت امروز جمهوری اسلامی در منطقه را مدیون آن می‌داند. او همین دو ماه پیش گفت، یکی از چیزهایی که راجع به ترامپ «دوست» دارد این است که رییس‌جمهوری گفته است جنگ عراق اشتباه بوده است، و افزود که «جنگ با ایران اشتباهی از آن هم بزرگ‌تر خواهد بود».
در حالی که افرادی مثل بولتون و پمپئو که خواهان رویکرد تهاجمی نسبت به ایران هستند در کاخ سفید دست بالا را گرفته‌اند، سناتور پل، که عضو کمیته روابط خارجی مجلس سنا هم هست، کوشیده است تا راه ارتباطی مجزایی بین ترامپ و تهران برقرار کند. بر این اساس بود که پیشنهاد روز ۱۵ ژوئیه به ظریف داده شد.
در مقاله «نیویورکر» می‌خوانیم که پال، چند هفته بود در مشورت با کاخ سفید و وزارت أمور خارجه با رضایت ترامپ، روی چنین پیشنهادی کار می‌کرد. پالدرست یک روز پیش از آن‌که برای دیدار با ظریف به نیویورک بیاید، در استرلینگِ ایالت ویرجینیا با ترامپ گلف بازی کرد و در این مورد صحبت کردند.
در روز پانزدهم ژوئیه، پال همراه با مشاور ارشدش، داگ استفورد، در اقامتگاه نماینده دایمی ایران در سازمان ملل در خیابان پنجم نیویورک، با ظریف دیدار کردند. چند روز پس از آن، ظریف در دیدار با روزنامه‌نگاران، از جمله خانم رایت، تایید کرد که همیشه با نمایندگان کنگره دیدار می‌کند، اما نامی از دیدارکنندگان نبرد. به گفته خانم رایت، این اولین دیدار ظریف با پال بوده است.
در این روایت می‌خوانیم که دیدار ظریف و پال یک ساعت به طول انجامیده است. این دو صحبت خود را از مسایل همیشگی مانند برنامه هسته‌ای ایران و درگیری‌های اخیر خلیج فارس آغاز کرده‌اند، و سپس بحث چگونگی امکان رسیدن به تفاهم بر سر مسئله هسته‌ای و برطرف کردن مشکلات ترامپ با برجام، مطرح شده است.
ظریف سپس در دیدار خود با روزنامه‌نگاران غربی گفت، به عنوان دیپلمات، همیشه به آلترناتیوهای موجود فکر می‌کند و بعضی از پیشنهادهایی را که به طرف مقابل داده است، تعریف کرد. از جمله این که ایران می‌تواند فتوای آیت‌الله خامنه‌ای علیه دستیابی به سلاح هسته‌ای را در مجلس رسما تصویب کند. مهم‌تر آن‌که ایران می‌تواند پروتکل الحاقی معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را تصویب کند که نظارت بر اقدامات هسته‌ای ایران را تا ابد تمدید می‌کند. چنان اقدامی، پاسخی به یکی از انتقادات معمول از برجام خواهد بود، مبنی بر آن که چرا برخی از محدودیت‌های اعمال شده بر ایران، پس از مدتی برداشته می‌شوند. ظریف پیشنهاد داده است بکه ترامپ در مقابل می‌تواند اقدامی را عملی کند که تحت برجام انجام نشده بود: تصویب لغو تحریم‌ها علیه ایران در کنگره آمریکا.
ظاهرا این‌جا است که رند پال پیشنهاد می‌دهد که ظریف همان هفته برای دیدار با ترامپ، به کاخ سفید برود. ظریف می‌گوید باید نظر تهران را جویا شود، اما فکر می‌کند که چنان دیداری احتمالا از سطح تشریفاتی فراتر نرود. وزیر امور خارجه ایران در گفت‌وگوی چند ماه پیش خود با خانم رایت در مجمع دوحه، گفته بود که تهران خواهان یک عکس و یک سند دو صفحه‌ای نیست. این سخن او، اشاره‌ای به رویکرد دیپلماتیک ترامپ به کره شمالی بود که منتقدان بسیاری داشته است.
ترامپ ضمن اعمال سیاست «فشار حداکثری» علیه ایران، بارها و بارها نشان داده است که در دیپلماسی و مذاکره را هم باز نگه‌داشته است. همین چهارشنبه هفته گذشته، یک مقام ارشد دولت آمریکا به خبرنگاران گفت: «رییس‌جمهوری ترامپ خیلی روشن گفته است که آماده گفت‌وگو با رهبران ارشد در تهران است و هیچ وقت جلو ارتباط دوستان یا متحدان‌مان را در ارتباط با آن‌ها نگرفته است». آخرین مورد پر سروصدای احتمال مذاکره غیرمستقیم ایران و آمریکا، حدود دو ماه پیش بود که شینزو ابه، نخست‌وزیر ژاپن، از ایران دیدار کرد. آیت‌الله خامنه‌ای با ابه دیدار کرد، اما بارها تاکید کرد که حاضر به مذاکره با آمریکا نیست و در آن دیدار نیز چنان کاری انجام نشده است.
به ادعای نویسنده «نیویورکر»، ترامپ در طول دو سال اول دولت خود دست‌کم هشت بار خواهان دیدار با رهبران ایران شده است، از جمله دو بار که ترامپ و همتای ایرانی‌اش، حسن روحانی، هم‌زمان در مجمع عمومی سازمان ملل بوده‌اند. مثلا دو سال پیش نیز، درست در همان روزی که ترامپ در مجمع عمومی سخنرانی کرد و شدیدترین سخنان را علیه ایران به زبان آورد، پیشنهاد دیدار بین ترامپ و روحانی از طریق امانوئل ماکرون به ایرانی‌ها داده شد. این، نشانه‌ای آشنا از سیاست تاکنونی ترامپ است: فشار از یک سو، و تلاش برای کشاندن تهران به سوی میز مذاکره از سوی دیگر.
آیا تحریم ظریف، تنبیه او به‌خاطر رد پیشنهاد مذاکره در کاخ سفید است؟ احتمال زیادی وجود دارد که چنین باشد. پیغام واشنگتن به تهران به نظر ساده است: هر چه زودتر مذاکره را بپذیرید، وگرنه فشار و تحریم مدام بیشتر و بیشتر خواهد شد.
