نوروز در میان اقوام و ملل تُرک یک جشن باستانی است. یک عید مشترک بین ایرانیان و ترک‌ها که از قدیم‌الایام آغاز بهار را جشن می‌گرفتند.

طبق افسانه‌های قدیمی ترک‌ها، در زمان حکومت گوک ترک‌ها که کنفدراسیونی عشایری متشکل از چندین قبیله ترک در آسیای میانه بوده است، یکی از سرکرده‌های قبیله مغول با حملات غافلگیرکننده، مردان جنگجوی حکومت را از زیر تیغ گذرانده است. فرزندان کوچک خاقان گوک ترک از این قتل‌عام جان سالم به دربرده‌اند و در محلی به نام «ارگنه قون» ساکن شده‌اند و پس از گذشت چندین سده، دوباره به سرزمین خود بازگشته‌اند که آمدن آن‌ها مصادف با آغاز نوروز و بهار بوده است. به همین خاطر آن روز را «روز نو» می‌خواندند و جشن می‌گرفتند.

دکتر عبدالرحمن دیه جی، عضو هیئت علمی دانشگاه تراکیای ترکیه و مدرس تاریخ، در این زمینه می‌گوید:« طبق باور اساطیری ترک‌ها و ترکمن‌ها، ۲۱ مارس و یا اول فروردین روزی است که نبیره‌های چندی از آخرین بازماندگان اجدادشان که به مدت چهار صد سال در میان کوهی به نام  ارگنه کون سکونت داشتند، موفق می شوند که با ذوب کردن کوه راهی به آن سوی کوه باز کنند و  به سرزمین اجدادی خود بازگردند و این روز از ایام قدیم در میان اجداد ترکمن‌ها جشن گرفته می‌شد. محمود کاشقرلی ادیب و دانشمند قرن دهم میلادی، در «دیوان لغات الترک» از نوروز به عنوان یکی از بزرگ‌ترین جشن‌های ملت ترک نام برده است. ابوریحان بیرونی، دانشمند بزرگ قرن یازدهم نیز در مورد گرامیداشت عید نوروز در "کهنه اورگنچ" که منطقه ای در ترکمنستان است می گوید دو روز قبل خانه ها تمیز می شود. در روزهای بعدی نوروز نیز خوراکی‌های مختلفی پخت می‌شود.»

ترکمن‌ها غیر از عید قربان و عید فطر، عید باستانی نوروز را هم جشن می‌گیرند، به‌طوری‌که در اشعار شاعران کلاسیک ترکمن چون «مختومقلی فراغی» و «شیدایی»، فرارسیدن نوروز را جان گرفتن دوباره‌ی طبیعت عنوان کرده‌اند.

ترکمن‌های ایران بیشتر در شرق دریای خزر، منطقه ترکمن‌صحرا و اطراف رودخانه اترک و گرگان رود سکونت دارند. از لحاظ استانی، سکونتگاه‌های آنان در بخش شمالی استان گلستان، بخش‌های کوچکی از استان خراسان رضوی در شهرستان تربت‌جام و خراسان شمالی (منطقهٔ راز و جرگلان شهرستان بجنورد) پراکنده است. از شهرهای مهم ترکمنان در ایران می‌توان به گنبدکاووس، بندر ترکمن، کلاله، آق‌قلا، گمی‌شان، مراوه‌تپه، سیمین‌شهر و اینچه‌برون اشاره کرد.

ترکمن‌ها می‌گویند آمدن نوروز، آغاز سال نو را نوید می‌دهد، به همین دلیل قبل از فرارسیدن سال نو در روزهای پنج‌شنبه و جمعه برای شادی روح اموات، خیرات و صدقات به همسایه‌ها می‌فرستند. زیرا معتقدند كه روح مردگان به خانه‌های خود بازمی‌گردند و اگر جایگاه خود و فرزندانشان را پاک و پاكیزه ببینند و بوهای خوش استشمام كنند، شاد شده و بازماندگان خود را دعا می‌کنند و در غیر این صورت افسرده و غمگین بازمی‌گردند. به همین دلیل، ترکمن‌ها چند روز مانده به عید نوروز در منازل خود «عود» می‌سوزانند.

نیاكان ترکمن‌ها، عید نوروز را به‌عنوان سمبل و نماد زندگی دوباره، بركت، مكنت، سعادت و رفاه می‌‎دانستند.

قبل از ورود اسلام به جغرافیای ایران و آسیای میانه، ترکمن‌ها معتقد به آیین شامانیزم بودند. آیین شامان یکی از قدیمی‌ترین اعتقادات انسان‌هاست که قدمت آن به ۲۵ هزار سال قبل بازمی‌گردد. سنت‌های شامانی در میان مردمان گوناگونی ازجمله اقوام ترک‌تبار، سرخ‌پوستان، قبایل آفریقا و مغول‌ها وجود دارد.

ترکمن‌ها مراسم چهارشنبه‌سوری را تحت عنوان «شامان اود» برگزار می‌کنند چون در آئین شامانیزم هرگونه رخداد و هجوم دشمن را با شعله‌های آتش ‌نشان می‌دادند و پس از برافروختن آتش به روی بلندی، به دور آن حلقه می‌زدند و شروع به راز و نیاز می‌کردند. هنگام راز و نیاز از تانگری (خدای آسمان) و فرزندش خورشید و فرزند خورشید یعنی آتش که در زمین متولد شده طلب زندگی خوب برای ایل و تبار خود می‌کردند؛ اما نکته جالب اینجاست که ترکمن‌ها پریدن از روی آتش را نادرست و بی‌احترامی به آتش می‌پنداشتند چراکه آتش در اعتقادات قدیم ترکان، نوه خداوند است. حتی در مراسم شامان اود، خاكستر آتش را نیز جلوى منازل می‌پاشیدند تا ارواح بد را دور کنند.

 جوانانى كه نامزد داشتند در شب چهارشنبه‌سوری شال كمر خود را از درختی آویزان می‌کردند و هر يک از دختران نیز وظیفه داشتند تا شال كمر نامزد خود را بشناسند و سوغاتى را كه در طول سال تهیه‌کرده‌اند، نظير دستمال يا جوراب گلدوزى شده را به آن ببندند؛ در عوض، خانواده داماد نيز سوغاتى مفصلى به خانواده نوعروسان آينده خود ارسال می‌کردند.

نوشیدن از آب اولین باران نوروزی به باور ترکمن‌ها خوش‌یمن است و اگر زنی در ایام نوروز فرزند پسری به دنیا بیاورد نامش را «نوروزقلی»، «نوروز»، «نوروز گلدی»، «یاز گلدی»، «یاز بردی»، «یاز جان» و اگر دختر بود «تازه گل»، «گل‌بهار»، «ایلکی آی»، «گل جهان»، «یاز گل»، «اوغون یاز» و «باهار» می‌گذارند.

اسبدوانی، کشتی‌گیری، پرش برای گرفتن دستمال از بلندی، مسابقه خروس‌جنگی و شاخ زنی میش‌ها، تاب‌بازی کودکان نیز ازجمله آداب‌ و رسوم ترکمن‌ها در ایام نوروز است. این سنت‌ها امروزه در حال کم‌رنگ شدن و فراموشی است.

در طی چند دهه گذشته بسیاری از رسومات نوروزی در بین ترکمن‌ها فراموش‌شده و به نظر می‌رسد یکی از دلایل فاصله گرفتن ترکمن‌ها از این رسومات باستانی، افزایش نقش و جایگاه قوی روحانیت در بین ترکمن‌های ایران و حساسیت علمای اهل سنت نسبت به اجرای مراسمات نوروز باشد چراکه بسیاری از روحانیون اهل سنت نوروز را خلاف اسلام  و گرفتن عید نوروز را حرام می‌دانند. اما حتی در این شرایط باوجود تمامی فضاسازی‌های صورت گرفته، غالب خانواده‌های ترکمن در لحظه تحویل سال در و پنجره منازل خود را باز می‌کنند و ورود سال جدید را به یکدیگر خوش‌آمد می‌گویند و آیین سمنو پزی را به‌جای می‌آورند.