اگر برنامه‌نویس باشید و توسعه‌دهنده در دنیای شگفت‌انگیز نرم‌افزار، گیت‌هاب مهم‌ترین خانه و خزانه آنلاین شماست؛ گنجینه‌ای از کدهای برنامه‌نویسان سراسر جهان که امکان کنترل نسخه‌ها و مشارکت در پروژه‌های متن‌باز (اوپن سورس) جهانی را به کدنویس‌ها می‌دهد. گیت‌هاب با نزدیک به چهل میلیون کاربر متخصص از سراسر گیتی، از آنجا که زیر چتر مایکروسافت و یک شرکت مستقر در آمریکاست، حالا چند روزی است که با استناد به «قوانین تجارت آمریکا» کاربران ساکن ایران و چند کشور دیگر، از جمله کره شمالی، سوریه و کریمه را تحریم کرده است.
از آنجا که اعمال این محدودیت‌ها به‌صورت ناگهانی و بدون اعلام قبلی بود، شوک بزرگی به جامعه برنامه‌نویسان ساکن ایران و دیگر کشورهای تحت تحریم‌های آمریکا وارد کرد. کُد، مهم‌ترین دارایی کدنویس‌هاست، اما به کدنویسان ساکن کشورهای تحت تحریم، حتی فرصتی داده نشد که بتوانند پیش از رفتن زیر تیغ تحریم، دارایی‌های خود را مدیریت کنند و از آسیب‌های احتمالی به زندگی حرفه‌ای خود بکاهند.
این پیامی است که گیت‌هاب خطاب به کاربران تحت تحریم آورده است: «به‌خاطر محدودیت‌های موجود در قانون کنترل تجارت آمریکا، حساب گیت‌هاب شما محدود شده است. حساب‌های شخصی فقط می‌توانند برای ارتباطات شخصی همچنان به سرویس‌های رایگان گیت‌هاب دسترسی محدود داشته باشند.
گیت‌هاب در توضیحات مبسوط درباره این محدودیت‌ها آورده که «این پلت‌فرم نمی‌تواند برای سرویس‌هایی استفاده شود که بر اساس قوانین مرتبط با کنترل صادرات ممنوع اعلام شده‌اند، از جمله توسعه، تولید و بهره‌گیری از تسلیحات هسته‌ای، بیولوژیک یا شیمیایی و یا موشک‌های دوربرد و پهپادها». این توضیح خشم کاربران ایرانی را برانگیخته است؛ خشم کسانی که صرفا برنامه‌نویس و شیفتگان دنیای تکنولوژی‌اند و بی‌علاقه به دنیای سیاست، اما حالا به سادگی قربانی کشمکش‌های سیاسی و نزاع ناتمام بر سر برنامه هسته‌ای شده‌اند.
گیت‌هاب از سال ۲۰۰۸ رسما فعالیتش را آغاز کرد و پس از یک دهه فعالیت، اواخر سال ۲۰۱۸ به بهای ۷/۵ میلیارد دلار از سوی مایکروسافت خریداری شد. نت فریدمن، مدیرعامل گیت‌هاب، پس از چند روز سکوت، سرانجام در واکنش به اعتراض گسترده و ابراز نگرانی کاربران و برنامه‌نویسان ایرانی، در توییتر گفت: «این‌که می‌شنویم محدودیت‌های تجاری چگونه به زندگی کاربران ضربه می‌زنند، دردناک است. ما همه تلاش‌مان را کرده‌ایم تا به قانون پای‌بند بمانیم اما واضح است که همچنان هستند کسانی که تحت تاثیر قرار می‌گیرند».
به گفته او خزانه‌های خصوصی (Private Repository) و اکانت‌های پولی کاربرانی که در ایران، سوریه و کریمه ساکنند، برای پایبندی به تحریم‌های ایالات متحده علیه این کشورها، مسدود شده است و خزانه‌های عمومی و اوپن‌سورس همچنان در دسترس آنها خواهد بود. او همچنین تاکید کرده است که این محدودیت‌ها بر اساس محل زندگی برنامه‌نویسان اعمال می‌شوند، نه ملیت آنها. به همین خاطر، اگر آن دسته از برنامه‌نویسان ایرانی که خارج از مرزهای ایران زندگی می‌کنند مشمول این محدودیت‌ها شده‌اند، می‌توانند درخواست تجدید نظر خود را برای گیت‌هاب ارسال کنند.
شکایت از دولت آمریکا، پشت درهای بسته
هرچند بسیاری از شرکت‌های تکنولوژیک به «ماهیت تبعیض‌آمیز» اقداماتی از این دست، اذعان دارند، هراس آنان از مجازات احتمالی از سوی دولت آمریکا، علت تحریم‌هایی است که علیه کاربران ایرانی اعمال می‌کنند.
اگرچه مدیران گیت‌هاب تاکنون از پاسخ‌گویی رسمی به رسانه‌ها درباره این محدودیت‌ها طفره رفته‌اند، در گفت‌وگوهای خصوصی با گلایه از «رفتار تهاجمی» دولت دونالد ترامپ در اعمال این محدودیت‌ها، گفته‌اند که در تلاشند تا در مذاکره با مقام‌های دولتی راهی بیابند که به آنها اجازه دهد رفتار مناسب‌تری در قبال کاربران کشورهای تحت تحریم داشته باشند، اما مسئله این است که در طول این مذاکرات، چاره‌ای جز «پایبندی به قانون» نخواهند داشت.
در همان روزی که تحریم کاربران ایرانی از سوی گیت‌هاب آغاز شد، وزارت خارجه آمریکا ویدیویی با عنوان «افسانه‌هایی درباره تحریم‌ها» منتشر کرد که در آن برایان هوک، معاون وزیر خارجه و نماینده ویژه در امور ایران می‌گوید: «واقعیت این است که ایالات متحده سخت‌افزار، نرم‌افزار یا سرویس‌های مرتبط با ارتباطات را تحریم نمی‌کند. برعکس جمهوری اسلامی، ما به‌شدت به گردش آزاد اطلاعات و ارتباطات باور داریم. شما شایسته دسترسی به اطلاعات و برقراری ارتباط با جهان هستید، اما حکومت شما با آن مخالف است».
موضع رسمی وزارت خارجه آمریکا درباره تحریم‌ها و تبعیض‌های تکنولوژیک، اعتراض کاربران ایرانی را در پی داشت. آنچه مقام‌های ارشد این وزارتخانه می‌گویند، با واقعیتی که کاربران ساکن کشوری نظیر ایران با آن زندگی می‌کنند، در تضاد است. آنها طعم تلخ محدودیت‌ها و اختلال در زندگی حرفه‌ای خود را می‌چشند، در حالی که طراحان این تحریم‌ها موضع «انکار» می‌گیرند. دولت ترامپ بی‌محابا در تلاش است تا حلقه محاصره را بر ایران و ایرانیان تنگ‌تر کند و شواهد تاکنون نشان داده است که از خساراتی که چنین تصمیم‌هایی به زندگی شهروندان عادی وارد می‌کنند، ابایی ندارد.
در مواجهه با تحریم‌های تکنولوژیک چه می‌توان کرد؟
جادی، از برنامه‌نویسان و هکرهای بنام ایرانی و نویسنده وبلاگ «کی‌برد آزاد» دریادداشتی می‌نویسد:«مسئله این است که گیت‌هاب علاوه بر یک ریپازیتوری گیت، بزرگترین شبکه اجتماعی توسعه‌دهنده‌ها و محل یادگیری حرفه‌ای‌ها و … است و نبودن در آن، یعنی نبودن در جامعه برنامه‌نویسان جهان، حتی به‌عنوان بیننده».
جادی می‌گوید که در مواجهه با این محدودیت‌ها، بهترین راهکار این است که کشور را طوری تنظیم کنیم که با جهان در جنگ نباشد و بخشی از اقتصاد دنیا باشد، اما کنترل این موضوع خیلی کم در دست ما است و حاکمان ما فعلا علاقمند به این جنگ و کشمکش هستند. روش دوم هم مهاجرت دیجیتالی به جای دیگر است، مثلا به گیت‌لب (GitLab) که آن هم احتمالا در زمانی نه چندان دور مشکلات مشابهی پیدا خواهد کرد. او در تحلیل وضعیت زندگی کدنویس‌های ایرانی در چنین شرایطی می‌گوید: «ما داریم زندگی را روی تنظیم «سخت» بازی می‌کنیم و این اتفاقات بخشی از هویتی است که برای خودمان ساخته‌ایم، یا برای ما ساخته‌اند».
محمدجواد رادی، برنامه‌نویس دیگری است که با مسدود شدن حساب کاربری‌اش مواجه شده و دریادداشتی نوشته است:«اقدام گیت‌هاب در مسدود کردن دسترسی‌های کاربران به دارایی‌های خصوصی‌شان بدون اعلام قبلی، اقدامی به‌غایت غیرحرفه‌ای و غیراخلاقی بوده است».
رادی می‌افزاید: «درک می‌کنم که گیت‌هاب احتمالا در این مورد بی‌تقصیر است و چاره‌ای جز تعظیم در برابر قوانین ندارد، اما نکته ناراحت‌کننده این است که این دولت ایران نیست که رنج چنین محدودیت‌هایی را می‌کشد، این ما هستیم که باید هزینه آن را بپردازیم، فقط به این خاطر که سیاست‌مداران‌مان با هم میانه خوبی ندارند».
