هیات مذاکره‌کننده صلح افغانستان سرگردان است. آنها می‌دانستند که گفت‌‌وگو با طالبان آسان نیست، اما مشکلاتی که پی‌‌در‌پی ایجاد می‌شود نیز برای بسیاری از اعضای هیات دور از تصور است.

۲۱ عضو هیات مذاکره‌کننده صلح افغانستان، نزدیک به یک ماه، گرد میز مذاکره نشسته‌اند، اما طرف دیگر میز خالی است. نمایندگان طالبان بدون ارائه دلیلی میز مذاکره را خالی کرده‌اند.

محمد معصوم استانکزی، رئیس هیات مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی افغانستان و شماری از اعضای این هیات دیروز در یک نشست مجازی با افغان‌های ساکن در ۱۳ کشور اروپایی و آمریکا درباره روند مذاکرات صلح افغانستان صحبت کردند.

براساس گزارش وزارت دولت در امور صلح، «رئیس هیات مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی افغانستان ضمن ابراز امتنان از شرکت افغان‌های مقیم خارج در این نشست گفت که قربانیِ اصلی جنگ جاری در کشور، افغان‌ها هستند.»

در این گفت‌وگو آقای استانکزی ضمن تأکید بر تقویت و تحکیم اجماع بین افغان‌ها و داشتن صدای واحد برای تأمین صلح و ثبات پایدار، توضیح داد که افغانستان نباید به گذشته تاریک بازگردد؛ بلکه باید با اتحاد و همبستگی، بنیان ساخته شده را مستحکم‌تر سازد.

گرچه شاید مخاطب عمومی این سخنان، تمام مردم افغانستان باشد ولی  طرف اصلی مناقشه، گروه طالبان است. مذاکره‌کنندگان طالبان ظاهرا از روند گفت‌وگو پس از انتقال قدرت از دونالد ترامپ به جو بایدن در آمریکا دلسرد شده‌اند.

طبق توافق طالبان با آمریکا، گفت‌وگوی مستقیم با هیات دولت افغانستان به ریاست معصوم استانکزی، یک بخش اصلی این توافق است. در کنار قطع رابطه با القاعده، کاهش خشونت و گفت‌وگوی سازنده با افغان‌ها، مهمترین تعهدی است که طالبان به طرف آمریکایی سپرده است تا در ازای آن زمینه خروج کامل نیروهای خارجی از این کشور فراهم شود. این ماده‌های پیمان صلح در همدیگر تنیده است و اگر طالبان یکی از آنها را هم برآورده نکند، بحث خروج نیروهای آمریکایی منتفی خواهد شد.

از این رو به نظر می‌رسد هیات مذاکره‌کننده صلح که همچنان قله‌ مذاکرات با طالبان را نگه داشته، در یک برزخ قرار گرفته است.

در تازه‌ترین اظهارات، شرکت‌کنندگان جلسه با هیات صلح افغانستان، پرسش‌ها و نظریات خویش را درباره چگونگی جریان روند صلح، تأمین حقوق زنان، جوانان و اقلیت‌ها و نقش آنان در این روند، خشونت‌های جاری در کشور و علل توقف مذاکرات، در میان گذاشتند.

و اعضای هیات مذاکره‌کننده در پاسخ به سؤالات و نگرانی‌های مطرح شده، پاسخ دادند.

از مسایل اصلی این است که هرچند دو طرف بر سر محتوای مذاکرات توافق کرده‌اند اما چیدمان موضوعات تفاوت فاحش دارد. برای دولت افغانستانن آتش‌بس در صدر فهرست موضوعات است اما برای طالبان در قعر فهرست قرار دارد. طالبان خواهان آزادی زندانیان باقی مانده خود که تعداد‌شان به بیش از هفت هزار نفر می‌رسند، هستند. اما دولت افغانستان هر نوع آزادی زندانیان را به برقراری آتش‌بس و تعهد معنادار طالبان به مذاکرات پیوند زده است.

طالبان از سوی دیگر، هیات مذاکره‌کننده را برای تصمیم‌گیری بی‌صلاحیت می‌دانند.

اما اعضای این هیئت در جلسه اخیر با مهاجران افغان، از اهمیت قانون اساسی و ساختارهایی مانند شورای ملی و لویه‌جرگه به عنوان تصمیم‌گیرندگان نهایی توافق صلح جهت اطمینان از حفظ ارزش‌های موجود در کشور، یاد کردند.

به نظر می‌رسد بن‌بست مذاکرات صلح با طالبان تنها در صورتی خواهد شکست که خبری از واشنگتن برسد. دولت جو بایدن هم‌اکنون در حال بازنگری توافق صلح با طالبان است و هنوز در مورد تغییر محتوای آن یا حفظ پیمان به شکل کنونی، اطلاعی نداده است. اما منابع مختلف آمریکایی و ناتو گفته‌اند که تعیین ضرب‌الاجل برای خروج نیروهای آمریکایی آنهم در اول ماه مه اهمیت ندارد و نیروهای بین‌المللی تا زمانی که مناسب باشد در افغانستان خواهند ماند.