عدنان اُکتار؛ فیلسوف مذهبی یا ستاره تلویزیونی

عدنان اُکتار معتقد بود نظریات «داروین» اشتباه است

رقص زنان نیمه عریان برای خوشایند یک مبلغ مذهبی مسلمان در برابر دوربین‌های تلویزیونی، تصویری است که از عدنان اُکتار، همزمان با محکومیت او به بیش از هزار سال زندان، در خبرگزاری‌های سراسر جهان منتشر شد.

دادگاهی در ترکیه، عدنان اُکتار، خطیب و مبلغ مذهبی مسلمان را به دلیل جرایم جنسی، مالی و سیاسی، به بیش از ۱۰۰۰ سال زندان محکوم کرد.

اُکتار ۶۴ ساله در سال ۲۰۱۸ به همراه بیش از ۲۰۰ مظنون دیگر، به عنوان بخشی از یک شبکه جرایم مالی در ترکیه، توسط پلیس استانبول بازداشت شد.

پس از آن، اعلام شد او به مجموعه جرایمی شامل تجاوز جنسی، سوءاستفاده جنسی از خردسالان، کلاهبرداری و اقدام به جاسوسی متهم شده است.

اما داستان عدنان اُکتار از کجا شروع شد؟

عدنان اُکتار، متولد آنکارا که با نام مستعار هارون یحیی نیز شناخته می‌شود، دانش‌آموخته دانشگاه هنر «معمارسینان» در استانبول است که تحت تاثیر آموزه‌های اسلام سیاسی قرار داشت.

در خلال سال‌های پر التهاب دهه هشتاد در ترکیه، زمانی که پایه‌های فکری او شکل گرفت، علاوه بر مخالفت با عقاید مارکسیستی و ماتریالیستی، ضدیت او با نظریه‌های مدرن علوم طبیعی نیز بیشتر شد.

ترکیه به عنوان یک کشور با اکثریت مردم مسلمان با قوانین سکولار، همچنان نظریه‌هایی چون «فرگشت» را نپذیرفته است. در نظام آموزش و پرورش ترکیه نیز همچنان نظریات داروین محلی از اعراب نداشته و در برنامه آموزشی جایگاهی ندارد.

عدنان اُکتار معتقد بود که نظریات «داروین» اشتباه است.

نام او پس از گردهم آوردن دانشجویان در مسجد برای برگزاری جلسات سیاسی مذهبی بر سر زبان‌ها افتاد. در آن سال‌ها او کتابی نیز با نام «یهودیت و فراماسونری» منتشر کرد.

در آن کتاب، اُکتار استدلال می‌کند که یهودی‌ها و فراماسونرها با هدف «از بین بردن ارزش‌های معنوی، مذهبی و اخلاقی مردم ترکیه و تبدیل آنها به حیوانات»، به نهادهای دولتی در ترکیه نفوذ کرده‌اند.

با اعلام آن نظرات صریح و چالش‌برانگیز، دور از ذهن نبود که پای عدنان جوان به اداره پلیس باز شود.

او به اتهام ترویج یک «انقلاب دینی» تحت پیگرد قانونی قرار گرفت، و در نهایت ۱۰ ماه از ۱۹ ماه حکم زندان خود را در یک موسسه اختلالات روانی سپری کرد؛ جایی که بنا بر نظر پزشک، اعلام شد او به «وسواس و اسکیزوفرنی» مبتلاست. 

پزشکی که او را در ۳۱ سالگی معاینه کرده بود، همچنان عقیده دارد که او دچار وسواس فکری و توهم توطئه بوده است. گفته می‌شود یکی از دلایلی که باعث شد عدنان جوان برای بررسی سلامت عقل به پزشکان سپرده شود، ادعای «مهدویت» او بود.

پس از آزادی اُکتار، گروهی که از دانشجویان اغلب مرفه دانشگاه‌های معتبری چون بوغازیچی و دانشگاه استانبول – جایی که در آن فلسفه خواند- تشکیل داده بود، گسترش یافت.

«بنیاد تحقیقات علوم» (BAV) در سال ۱۹۹۰ تأسیس شد تا مروج افکار او، از جمله انکار نظریات داروین و تاکید بر «خلقت گرایی»، باشد.

مشکلات سیاسی او در اواخر دهه نود و شروع قرن جدید میلادی، کمتر و کمتر شد. با قدرت گرفتن حزب اسلامگرای رفاه و پس از آن حزب عدالت و توسعه، او آزادی عمل بیشتری یافت؛ هرچند، سرانجام از سوی همان دولت مجازات زندان هزار ساله دریافت کرد.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

ناروا نیست بگوییم بین عدنان اُکتار آن روزها با عنوان «استاد عدنان» و مردی که در سال‌های اخیر در میان رقصنده‌ها، بر سر سفره‌های رنگین می‌نشست و مانند ستاره‌های مذهبی مسیحی تلویزیونی آمریکایی زندگی می‌کرد، فاصله زیادی است.

او یک بار دیگر در سال ۱۹۹۹ دستگیر شد. این بار به استفاده از زور برای رسیدن به منافع شخصی متهم شد، اما پس از دو سال جدال حقوقی، این اتهام از او رفع شد.

اُکتار فاصله ایدئولوژیکی خود را با حزب حاکم کم کرد، و هم‌زمان کوشید تا دل کمالیست‌ها – طرفداران آتاتورک- را نیز به دست آورد. با ملی‌گراهای ترکیه نیز ارتباطات خوبی برقرار کرد.

او استراتژی بین‌المللی خود را نیز تغییر داد و از بار «یهودی‌ستیزی» سخنرانی‌های خود کاست و اتهام انکار هولوکاست را رد کرد.

وی پس از حملات به مرکز تجارت جهانی در ۱۱ سپتامبر، کتابی را منتشر کرد با عنوان «اسلام تروریسم را نکوهش می‌کند.»

پس از آن، اُکتار تبدیل به یکی از پرکارترین نویسندگان جهان اسلام شد. آثار او در اغلب کتابفروشی‌های اسلامی در سراسر جهان فروخته می‌شد و بسیاری نیز نمایش‌های تلویزیونی او را تماشا می‌کردند.

کتاب‌های بسیاری از او به فارسی نیز ترجمه شد و در ایران به فروش رفت.

بزرگ‌ترین قسمت تبلیغات مذهبی او، همچنان علیه نظریه داروین بود. در سال ۲۰۰۷ او هزاران نسخه از «اطلس آفرینش» خود را كه از اسلام و آفرینش‌گرایی حمایت می‌کرد، به مدارس و دانشکده‌های اروپایی و آمریكا ارسال كرد.

ازاینجا به بعد، او درگیر پرونده‌های حقوقی فراوانی شد، زندگی‌اش نیز تغییر کرد و سروکله «عدنان اُکتار»ی که ما این روزها در رسانه‌ها می‌بینیم، پیدا شد.

تغییرات سبک زندگی او چندان برای جامعه سنتی و مذهبی ترکیه غیرقابل‌باور بود که در میان عامه مردم شایعه‌ای پخش شد مبنی بر آن که اسرائیل «استاد عدنان» را کشته است و با جایگزین کردن یک بدل، می‌خواهد نام او را لجن‌مال کند.

شماری از پرونده‌های حقوقی که به پشتیبانی او ایجاد شد، از موارد سانسور و فشار بر آزادی بیان در ترکیه بود؛ ازجمله مسدود کردن وب‌سایت داروین و سامانه وبلاگ‌نویسی «وردپرس» در ترکیه.

در سپتامبر ۲۰۰۸، شکایتی از طرف اوکتار منجر به توقیف تارنمای اینترنتی اتحادیه کارگران آموزش و علمی و نیز تارنمای سومین روزنامه بزرگ کشور، «وطن» شد.

گفته می‌شود در آن سال‌ها ناشران تحت‌فشار گروه وکلای ضد داروین اُکتار، ترجیح می‌دادند کتابی درباره فرگشت منتشر نکنند. آن ادعا از طرف اوکتار تائید یا تکذیب نشد.

پرونده سال ۱۹۹۹ دوباره با عنوان اخاذی و تهدید گشوده شد. دادستانی ادعا كرد كه BAV از اعضای زن خود برای جلب دانشجویان جوان از خانواده‌های ثروتمند با وعده «لطف جنسی» استفاده كرده است. همچنین، عنوان شد که فعالیت‌های جنسی هزاران نفر باهدف اخاذی، مخفیانه فیلم‌برداری شده است تا اعضایی که می‌خواستند گروه را ترک کنند، با تهدید به انتشار عمومی نوارها، از تصمیم خود منصرف شوند.

اُکتار در دادگاه تجدیدنظر از تمام اتهامات تبرئه شد، اما هرروز بیشتر از چشم طرفداران مذهبی‌اش می‌افتاد.

نظریات ضد داروینی اُکتار  و هزینه‌های میلیون لیری که برای انتشار کتاب‌های نفیس گران‌قیمت گلاسه با تصاویر رنگی  برای ترویج افکار ضد علمی می‌کرد، جوانان نسل جدید ترکیه را که در دوران رفاه اقتصادی و فضای باز سیاسی ابتدای دولت عدالت و توسعه رشد کرده بودند، دل‌زده می‌کرد.

از سوی دیگر، سبک و سیاق زندگی اشرافی او و نمایش‌های تلویزیونی  که هم‌رده‌ حرم‌سراهای عثمانی دیده می‌شد، با آموزه‌های اسلامی ساده‌زیستی خطیبان مذهبی در ترکیه مغایرت داشت و مسلمانان مذهبی و سنتی را از او دلخور می‌کرد.

خانواده دختران جوانی که «گربه کوچولوهای او» نامیده می‌شدند، بارها در رسانه‌های عمومی از مردم برای نجات دخترانشان تقاضای کمک کردند.

اما این‌ها کاخ بلند او را فرو نریخت. ضربه بزرگ سیاسی به تشکیلات او، تغییرات پیش‌آمده در ترکیه پس از «کودتای نافرجام» سال ۲۰۱۶ در ترکیه بود.

دولت اردوغان هنوز بر این ادعاست که این کودتا توسط نیروهای وابسته به فتح‌الله گولن، متحد پیشین او- انجام‌گرفته است، درحالی‌که گولن اعتقاد دارد اردوغان برای تحکیم پایه‌های حکومتش «کودتای دروغین» ترتیب داد.

نتیجه این کودتا چه واقعی و چه دروغین، موجی از تسویه‌حساب‌های داخلی بود. چهار سال پس‌ازآن وقایع، هنوز هم هر ماه افراد زیادی در ترکیه به اتهام شرکت در کودتا راهی دادگاه و زندان می‌شوند.

سرانجام، عدنان اُکتار نیز قربانی یکی از این دادگاه‌ها شد و با مجموعه پروپیمانی از اتهامات، شامل «تأسیس سازمان جهت ﺍﺭﺗﮑﺎﺏ جرم، سوءاستفاده جنسی از کودکان، تجاوز جنسی، ارتباط جنسی با افراد زیر سن قانونی، ربودن اطفال، تهدید و شانتاژ، سلب آزادی افراد، جاسوسی، فریب و تقلب با سوءاستفاده از احساسات مذهبی-پولشویی، نقض حریم خصوصی، جعل اسناد، مخالفت با قانون ضد تروریسم و قاچاق، افترا و اتهام، توهین، شهادت دروغ، اخذ رشوه، آزار و اذیت و مخالفت با قانون حمایت از خانواده و جلوگیری از خشونت علیه زنان» راهی زندان شد.

استاد عدنان اُکتار هارون یحیی، به احتمال زیاد باقی عمر خود را در زندان خواهد گذراند.

آنچه از او در تاریخ باقی خواهد ماند، جوان مبارز فیلسوف مسلمانی بود که در تقابل دین، فرهنگ‌عامه و سرمایه‌داری، در جامعه به ثروت رسیده ترکیه که خیال بازگشت به گذشته پرشکوه داشت، نهایتا مبدل به یک چهره جنجالی تلویزیونی شد.