ورزش فوتسال، یک و‌نیم دهه پیش با نام «مینی‌فوتبال» درمیان جوانان افغانستان جا باز کرد. پیشینه این ورزش در افغانستان از همه همسایه‌های آن کوتاه‌تر است، و تا ۲۰۱۴ هیچ دست‌آوردی از بازی‌های برون‌مرزی فوتسال در کارنامه خود نداشت. اما وضعیت در پنج سال گذشته متحول شد، به گونه‌ای که تیم ملی این کشور در جایگاه چهارم آسیا قرار گرفت و ماه گذشته، تیم زیر بیست سال آن نایب قهرمان شد.
این همه پیشرفت و دست‌آورد هر چند در وهله نخست نتیجه تلاش ورزشکاران افغانستان است، اما برنامه‌ریزی کادر فنی فوتسال این کشور نیز در آن نقش بسزایی دارد. زمانی که در ژوئن امسال افغانستان به فینال جام قهرمانی آسیا راه یافت، نام عبدالرزاق ممرک، کسی که کارش را به عنوان مربی تیم ملی فوتسال افغانستان در سال ۲۰۱۳ آغاز کرد، نیز سر زبان‌ها افتاد.
آقای ممرک در مصاحبه با ایندیپندنت گفت که در جریان مسابقات المپیک آسیایی ۲۰۱۴ که در کره جنوبی راه‌اندازی شده بود، مشاهده کرد که فاصله بسیار زیادی بین فوتسال افغانستان و کشورهای درجه یک آسیایی است، و در همان سال راهبرد پنج ساله‌ای تنظیم کردند تا نه تنها این وضعیت تغییر کند، بلکه افغانستان بتواند به توانایی لازم برای رسیدن به جام جهانی ۲۰۲۰نیز دست یابد.
وی افزود: «در ۲۰۱۵ بازیکنان جوان را به تیم ملی دعوت کردیم و روی بازیکنان بسیار جوان پانزده و شانزده ساله توجه ویژه کردیم تا بتوانند هنگام برگزاری جام قهرمانی آسیا در سال ۲۰۱۹، به تیم جوانان زیر بیست سال ما بپیوندند و پشتوانه تیم ملی باشند. در ۲۰۱۷در عشق‌آباد ترکمنستان نتیجه خوبی گرفتیم. شکست دادن تیم‌های نیرومند چین، مالدیو، امارات متحده عربی، ازبکستان و ترکمنستان، و تساوی یک-یک با ژاپن و باخت در پنالتی و کسب جایگاه چهارم در مسابقات، دستاورد خوبی بود».
آقای ممرک می‌گوید، درخشش خوب تیم فوتسال زیر بیست سال در مسابقات مقدماتی ، ۲۰۱۸ امیدوار کننده بوده است. افغانستان مقابل ایران۴ بر ۲ باخت، اماترکمنستان را ۵ بر صفر و تاجیکستان را ۴ بر یک به زانو درآورد.
امسال تیم افغانستان نتایج بهتری را رقم زد.در پنج رویارویی که در جام قهرمانی فوتسال آسیا داشت، هنگ‌کنگ، تایلند و اندونزی را درهم کوبید، اما در برابر ایران شکست خورد و فینال را نیز به ژاپن واگذار کرد و نایب قهرمان شد.
تشکیل تیم و رمز پیروزی
به نظر مربی تیم ملی فوتسال افغانستان، انتخاب بازیکنان تیم ملی فوتسال زیر بیست سال یک روند پرچالش و سختی بوده است. آقای ممرک گفت، «در یک ارزیابی خیلی دقیق»، از میان ۱۲۰۰ ورزشکار افغانستانی که در ایران زندگی می‌کنند، ۹ جوان را برای عضویت در تیم زیر بیست سال برگزیدند.
در تیم چهارده نفری فوتسال زیر بیست سال افغانستان، سه بازیکن از کابل و دو بازیکن از هرات انتخاب شدند.
به گفه مربی تیم ملی فوتسال افغانستان، شرط نخست پیروزی‌ها در جام قهرمانی آسیا، انتخاب دقیق بازیکنان بود. «جدا از مسایل فنی، از لحاظ روانی روی حس برتری‌جویی و تفکر پیروزیبازیکنان نیز تمرکز کردیم».
«پس از انتخاب بازیکنان کوشش کردیم کادر فنی خوبی را نیز برای تیم برگزینیم. کادری که با تیم همدل و همسو باشد و همه به این اندیشه و باور باشند که این تیم می‌تواند قهرمان باشد. فضای روانی خیلی خوب و دوستانه‌ای در تیم ایجاد کردیم و تلاش ما این بود که انگیزه پیروزی حفظ شود».
«دومین دلیل پیروزی‌مان،صد گرم پنبه بود، که دو قسمتش کردیم و در گوش‌هامان گذاشتیم تا سخنان مایوس‌کننده و دلسردکننده‌ای نظیر این را که که گویا در افغانستان کار کردن نتیجه نمی‌دهد یا با این شرایط سخت است، از دوستان یا رقیبان نشنویم. کوشش کردیم تنها روی قهرمانی و اینکه تاریخ‌سازی شود بیاندیشیم، چون فدراسیون فوتبال افغانستان سه سال دیگر صدساله می‌شود».
تیم ملی زیر بیست سال
بازیکنان افغانستان در جام قهرمانی آسیا خوب درخشیدند و به گفته آقای ممرک، بسیار پرتوان بازی کردند. اما در حین بازی، از محمد جواد صفری دروازه بان، سید حسین موسوی، علی عربزاده، مرتضی حیدری و فرزاد محمودی، بیشتر یاد می‌شد. از این میان، موسوی با زدن شش گل نقش بیشتری در پیروزی‌های افغانستان داشت. همچنین از۹ بازیکن برون‌مرزی تیم افغانستان، برخی در تیم‌های فوتسال مهاجران و برخی نیز در تیم‌های ایرانی بازی می‌کردند.
هرچند به گفته آقای ممرک، انتقاد‌هایی در پیوند با بازیکنانی که در بیرون از افغانستان سکونت دارند، وجود داشت، اما آن انتقادات را نادیده گرفتند. «وقتی مسئله ملی در میان باشد، برای ما مهم نیست که بازیکن ما کجا زندگی می‌کند. مهم این است که تابعیت افغانستان را داشته باشد. هر بازیکن و استعداد افغانستانی، در هر جایی که باشد، اگر شایستگی و توانایی بازی در تیم ملی را دارد، این مسئولیت ماست که او را پیدا کنیم و به تیم بیاوریم. چون همه انتظار دارند که بازیکن تیم، نیرومند ظاهر شود و افتخار کسب کند».
استقبال رسمی و مردمی پس از پیروزی
پس از صعود افغانستان به فینال جام قهرمانی فوتسال آسیا، رهبران حکومت وحدت ملی افغانستان با مربی تیم گفت‌گوی تلفنی کردند و رییس جمهوری افغانستان دستور داد هیاتی از مسئولان حکومتی به شهر تبریز ایران برود و تیم‌شان را در فینال تشویق کنند.
بازیکنان هنگام برگشت به کشور نیز با استقبال گرم مردم و دولت روبه‌رو شدند. به ارگ ریاست جمهوری دعوت شدند و به گفته آقای ممرک، در کنار امتیازات معنوی، جایزه نقدی نیز دریافت کردند. هر یک از بازیکنان با دریافت حدود ۲۰۰۰ دلار، و اعضای کادر فنی با دریافت ۲۵۰۰دلار تشویق شدند. رییس اجرایی نیز سفر حج به آنان وعده داد و معاون دوم رییس جمهوری ۳۰۰دلار به اعضای تیم هدیه کرد، و یک دانشگاه خصوصی نیز بورسیه تحصیلی رایگان به آنان پیشکش کرد.
آقای ممرک می‌گوید، از رییس جمهوری دو درخواست داشتند ؛نخست، ساخت یک ژیمنازیوم استاندارد با ظرفیت چند هزار نفری تا بازیکنان تمرین بهتری در میدان استاندارد داشته باشند و بتوانند میزبان بازی‌های بیرونی نیز باشند، و دوم،افزایش بودجه کمیته فوتسال، که مورد پذیرش قرار گرفت. وی توضیح داد: «در حال حاضر ما در جای غیراستاندارد تمرین می‌کنیم».
وضعیت فوتسال در افغانستان
پس از ساخت ژیمنازیوم در کمیته ملی المپیک افغانستان، نخستین لیگ فوتسال به گونه‌ای رسمی در سال ۲۰۰۷برگزار شد. اما حالا کابل بیش از ۲۰۰ ژیمنازیوم، و هرات نیز ۱۰۰ ژیمنازیوم دارد. در غزنی، بلخ، سرپل، کندز، تخار، سرپل، جوزجان، فراه، نیمروز و کندهار نیز بیش از ۱۵۰ژیمنازیوم فعال است.
بر اساس آمار کمیته فوتسال افغانستان، در سراسر این کشور حدود ۴۰۰هزار جوان به این ورزش سرگرمند و به علاقه‌مندان آن همچنان افزوده می‌شود.
کمیته فوتسال، یکی از هفده کمیته‌ای است که زیر مدیریت فدراسیون فوتبال افغانستان فعالیت می‌کند. فوتسال ۲۲کمیته ولایتی دارد و در کنار پایتخت، در هفت استان غزنی، بامیان، غور، هرات، سرپل، جوزجان و تخار، کمیته بانوان آن نیز فعال است.
به گفه مربی فوتسال افغانستان، تعداد ورزشکاران دختر در این رشته ورزشی کم است. در نه ولایت کشور حدود ۵۰ تیم فعال است و کابل و هرات هریک با داشتن ۱۶ تیم در صدر هستند. «بافت سنتی جامعه افغانستان مانع (شرکت دختران در ورزش) فوتسال می‌شود. تلاش می‌کنیم علاقه‌مندی زنان به فوتسال را افزایش دهیم، چون با داشتن سالن، محیط مناسب هم موجود است».
آقای ممرک می‌گوید، اگرفوتسال نیز مانند کریکت یک نهاد اداری جداگانه و بودجه دولتی داشته باشد، راه کشف سریعتر استعداد‌ها و پرورش آنها و زمینه برای ساختن آکادمی‌ها نیز هموارتر می‌شود. کمیته فوتسال در سه بخش تیم ملی، مسابقات داخلی و بخش‌های آموزشی (دوره‌های مربی‌گری و داوری) فعالیت دارد.
فدراسیون فوتبال افغانستان، یک دوره مقدماتی مربی‌گری فوتسال دارد. تا کنون پنج دوره در سطح افغانستان برگزار شده است، و ۴۸ نفر توانسته‌اند مدرک‌های بین‌المللی مرحله یک و دو را دریافت کنند.
آمادگی برای جام جهانی ۲۰۲۰
رسیدن به جایگاه چهارم فوتسال آسیا، تازه‌ترین دستاورد تیم ملی بزرگسالان افغانستان است. آقای ممرک می‌گوید، انتظار دارند از بازی‌های مقدماتی جام ملت‌های آسیا در ۲۰۱۹نتیجه خوبی بگیرند.
قرار است این بازی‌ها از ۱۵ تا ۳۰ اکتبر در شهر اردبیل ایران برگزار شود. «ما با قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان و ایران مسابقه داریم و شاید یکی دو تیم هم از جنوب آسیا به این گروه آسیای مرکزی ملحق شود. از اینجا باید به ۱۶تیم برتر آسیا راه یابیم که مسابقات‌شان در سال ۲۰۲۰ در قرقیزستان برگزار می‌شود.»
جام ملت‌های آسیا در عین حال، مرحله راه‌یابی به جام جهانی است. چهار تیم برتری که به مرحله نیمه نهایی می‌روند، به مسابقات جام جهانی ۲۰۲۰ نیز راه می‌یابند. در نتیجه رقابت‌ها، از میان چهار تیم حذف شده نیز یکی آن به چهار تیم برتر می‌پیوندد، و در مجموع ۵ تیم به جام جهانی می‌رود. جام جهانی فوتسال در اواخر سال ۲۰۲۰ در لیتوانی برگزار می‌شود.
آقای ممرک گفت:«باور دارم که تیم دست و پا بسته‌ای نیستیم و نتایج خوبی را در جام جهانی نیز رقم خواهیم زد. باید ببینیم چه موانعی سد راه ما است. غافل نباشیم و بی‌تفاوتی باید در ما به‌وجود نیاید (و نپنداریم) که گویا توانمندی ما زیاد است و تلاش نکنیم. باید سخت کار کنیم و نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی کنیم».
مربی تیم فوتسال افغانستان همچنین افزود که برنامه پنج ساله تاکنون نتایج قانع‌کننده‌ای داشته است، و امیدوار است که شرکت در جام جهانی نیز دست‌آوردهای زیادی در بر داشته باشد.
