وزیر بهداشت جمهوری اسلامی ایران می‌‌‌گوید: «در تامین واکسن از همه مهم‌تر، کار عظیم و حماسی دانشمندان ایرانی در تولید واکسن داخلی است. خوشبختانه مراحل تست انسانی اولین واکسن ایرانی از این هفته شروع می‌شود و یک واکسن دیگر نیز از هفته آینده مجوز تست انسانی را می‌گیرد.» (کیهان ۷ دی ۱۳۹۹) این ادعا در میان بخشی از داروسازان ایرانی و حتی برخی مقامات بهداشتی چندان خریداری ندارد. 

۱۶۷ داروساز ایران در نامه‌ای به محمدرضا شانه‌ساز، رئیس سازمان غذا و دارو، مطالعات بالینی در ایران برای تولید واکسن کرونا را «در حد یک شوخی» خواندند و نوشتند: «با کدام جرات ادعای تولید چنین واکسنی را داریم... چرا اجازه بدهیم تولید یک محصول این‌قدر تخصصی را ساده جلوه دهند؟ ما که قابلیت خرید چند فریزر برای انتقال و نگهداری واکسن را نداریم، تجهیزات تولید واکسن آن هم برای ۸۰ میلیون نفر را داریم؟» (ایران اینترنشنال ۷ دی ۱۳۹۹)

رضا ملک‌زاده، معاون تحقیقات وزرات بهداشت، در نامه استعفای خود به وزیر خطاب به وی از «اظهارات غیرعلمی و ناشی از شتابزدگی جناب‌عالی در مورد تولید واکسن ایرانی کرونا که هنوز در حال طی مراحل اولیه بوده و شما مدعی معرکه گرفتن برای تولید آن شده‌اید»، اشاره می‌‌کند. (همشهری آنلاین ۳۰ ابان ۱۳۹۹) او بیش از همه باید از فرایند تولید واکسن در ایران خبر می‌‌داشته است.

توصیه مصطفی معین، وزیر آموزش عالی در دولت خاتمی و رئیس شواری عالی نظام پزشکی، خرید واکسن استاندارد از خارج است. (تابناک به نقل از اینستاگرام وی۲ دی ۱۳۹۹) اگر تولید انبوه واکسن در ایران در جریان بود و قرار بود به زودی نتیجه دهد، بعید بود که او چنین پیشنهادی ارائه کند.  

رئیس ستاد مقابله با کرونا در کلانشهر تهران می‌‌‌گوید: «تلاش شهید فخری‌زاده برای ساخت واکسن کرونا نیز بی‌سرانجام نماند و با تلاش شبانه‌روزی وی و همکارانش این پروژه هم‌اکنون به مرحله آزمایش‌های انسانی رسیده است.» (فارس ۹ آذر ۱۳۹۹) 

فخری‌زاده در حوزه برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران کار می‌‌کرد و برنامه تولید واکسن تحت نظر وی، با تخصص و حوزه کاری او هیچ ارتباطی نداشته است. طرح نام او در حوزه واکسن‌سازی بیشتر تبلیغات سیاسی به نظر می‌‌آید تا گزارش از واقع. 

حسن جلیلی، مدیرگروه تحقیقات تولید واکسن ستاد اجرایی فرمان امام، در مصاحبه با جام جم می‌گوید‌‌: «ما هنوز وارد فاز انسانی نشده‌ایم... می‌‌‌توان گفت ایمنی واکسن کرونای تولید داخل هم حدود ۹۰ درصد است.» (۸ دی ۱۳۹۹) مشخص نیست بدون آزمایش واکسن بر روی افراد، میزان ایمنی آن چگونه اندازه گرفته شده است. شرکت‌های تولید واکسن در سراسر دنیا به هیچ‌وجه وارد حوزه تبلیغات نمی‌شوند و با کار خود، می‌کوشند اعتماد عمومی را جلب کنند. تبلیغات شرکت‌های دولتی جمهوری اسلامی ایران در باب تولید واکسن، حکایت از غیواقعی بودن ادعاهای آنان دارد.   

«واکسن مشترک ایرانی»

سه روز بعد از ادعای تولید مستقل واکسن در ایران، مقامات جمهوری اسلامی ایران از تولید واکسن مشترک سخن گفتند؛ بدون آن که روشن سازند هر طرف چه سهمی در تامین بودجه، تولید واکسن، آزمایش‌ها و تجهیزات توزیع دارد. کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو، در۱۱ دی ۱۳۹۹ از پروژه تولید مشترک واکسن کرونا با کوبا، بدون ذکر نام شرکت کوبایی خبر داد و گفت که آزمایش انسانی آن واکسن در ماه‌های پایانی سال در ایران انجام خواهد شد. او در باب این که این واکسن در کوبا تولید می‌‌شود، صراحت داشت: «در حال حاضر واکسن کرونای تولید ایران و کوبا در فاز ۲ انسانی در کشور کوبا تحت نظارت و با همکاری انستیتو پاستور ایران انجام می‌شود.» (اقتصاد آنلاین ۱۱ دی ۱۳۹۹) او گفت که این واکسن در فاز ۲ انسانی است و در بهمن و اسفند ۱۳۹۹ فاز سوم آزمایش آن روی ۵۰ هزار نفر در ایران انجام خواهد شد. جهانپور بعدا اعلام کرد که دولت جمهوری اسلامی ایران برای به دست آوردن «فناوری ساب یونیت که طی آن بخشی از پروتئین ویروس تولید می‌شود»، پیشنهاد داده بود که فاز سوم کارآزمایی انسانی واکسن کرونا که گسترده‌ترین مرحله از آزمایش‌های بالینی واکسن به شمار می‌رود، در ایران انجام شود. (ایرنا ۱۲ دی ۱۳۹۹) 

این سخن نشان می‌‌دهد که ایران صرفا فراهم آورنده انسان برای آزمایش بوده است و «تولید مشترک واکسن» تنها اسمی تبلیغاتی برای آن مشارکت بوده است. مقامات جمهوری اسلامی ایران به صراحت هر گونه آزمایش واکسن بر روی ایرانیان توسط شرکت‌های غربی را نفی کرده بودند، اما ظاهرا آزمایش واکسن از سوی شرکت‌های کوبایی منعی نداشته است. 

مصطفی قانعی، دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ایران، به واکسن مشترک ایرانی-چینی که توسط شرکت شفافارمد تولید می‌شود و «مشابه واکسن شرکت چینی سینوواک» است، اشاره دارد. به ادعای وی، واکسن‌ شرکت شفافارمد موسوم به «کُوو ایران برکت» روز نهم دی به چند نفر تزریق شد. در مورد این واکسن نیز مشخص نیست که سهم ایران در تولید آن چقدر بوده است. 

بنا بر سندی که به دست ایران اینترنشنال رسیده و در ۱۱ دی ۱۳۹۹منتشر شده است، وزارت بهداشت ایران به دنبال سفارش واکسن از سه منبع انگلیسی (کرونای آکسفورد-‌آسترازنکا) از طریق هند، واکسن چینی و سازوکار بین المللی (کوواکس) بوده است. تعداد این واکسن‌ها در مجموع حدود ۵۷ میلیون دُز است. اگر واکسن‌های کوبایی و واکسن‌های خریداری شده از کره جنوبی را اضافه کنیم، رقم بالاتری خواهیم داشت. کشوری که خود در حال تولید یک محصول است، چرا باید بیش از ۵۷ میلیون دُز به منابع مختلف سفارش دهد؟

چرا ادعای واکسن ایرانی؟

هم ادعاها و هم رفتار مقامات نشان می‌‌دهد که واکسن ایرانی صرفا یک مفهوم تهی بوده است. ادعای واکسن ایرانی نیز همانند موشک ایرانی و سانتریفیوژ ایرانی است که از پاکستان و کره جنوبی و چین خریداری شده و روی آنها «ساخت ایران» حک می‌‌شود. حکومتی که در همه زمینه‌های قابل کشف و مشاهده نشان داده است که کارایی ندارد و علم و فناوری را در دانشگاه‌ها به تبلیغات مذهبی تبدیل کرده است، در حوزه‌های غیرقابل مشاهده و پنهانی ادعای فناوری و تولید علم دارد. در هر آنچه قابلیت راستی آزمایی ندارد، جمهوری اسلامی ایران سرآمد علم و تکنولوژی است.  

 اما ادعای واکسن‌سازی برای کرونا با دو هدف مطرح شده است:

۱. سرازیر کردن بودجه به جیب شرکت‌های تحت نظر مقامات امنیتی و نظامی و آقازاده‌های ایشان (مثل فرزندان فخری‌زاده). مصطفی قانعی، دبیر ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی ریاست جمهوری، می‌گوید‌‌: «معاونت علمی به میزان ۲۵۰ میلیارد تومان، صندوق نوآوری و شکوفایی به میزان ۷۱۰ میلیارد تومان از این شرکت‌ها حمایت می‌کنند.» (ایرنا ۱۱ دی ۱۳۹۹) یکی از این شرکت‌ها ادعای گزافی مثل ساختن ۱۰ میلیون دُز در ماه را مطرح کرده است تا بودجه بیشتری به خود اختصاص دهد. 

۲. تبلیغات سیاسی، متوجه به نشان دادن جمهوری اسلامی ایران به عنوان رژیمی دارای دستاورد است. به همین علت است که در اخبار مربوط به واکسن، سخنان مقامات سازمان بهداشت جهانی را تحریف کردند تا به خود مدال آویزان کنند. ایرنا در خبری که ساعت هشت صبح ۱۱ دی‌ماه منتشر کرده بود، به نقل از طارق یاسارویچ، سخنگوی سازمان جهانی بهداشت، نوشت: «این سازمان بی‌صبرانه منتظر مشاهده نتایج آزمایش‌های بالینی این دستاورد بزرگ ایرانی است.» اما پیگیری‌ و مکاتبه یک روزنامه‌نگار با سخنگوی سازمان جهانی بهداشت که ایران‌اینترنشنال در جریان آن قرار گرفته است، نشان می‌دهد که یاسارویچ در متن اصلی که در اختیار ایرنا قرار داده بود، اشاره‌ای به «دستاورد بزرگ ایرانی» نکرده و فقط نوشته است: «سازمان جهانی بهداشت از همه برنامه‌های تولید واکسن در سراسر جهان استقبال می‌کند.»