حضور پر رنگ زنان در جنبش مردمی سودان

تردیدی نیست که در جوامع مردسالار سنتی نقش زنان همیشه اندک و غیرقابل مقایسه با نقش مردان بوده است. به ویژه در برخی از کشورهای سنت‌گرا مانند سودان که زنان همواره حضور بسیار کم رنگی در امور جامعه داشتند. در جریان چند دهه گذشته، زنان سودان با چالش‌های سختی مواجه بودند و در موارد بسیاری به حقوق آنها توجه نمی‌شد. دخترانی که در معرض آزار جنسی قرار می‌گرفتند به خاطر ترس از شرم، مجبور می‌شدند سکوت اختیار کنند و خود را قربانی جنایتی کنند که فرد دیگری مرتکب آن شده است. اما مشارکت پرشور زنان در انقلاب اخیر سودان، دیدگاه جامعه سنتی سودان را نسبت به نقش زنان دگرگون کرد. 

زنان با جرئت و شهامت ویژه‌ای وارد میدان شدند و برای دفاع از آزادی‌های اجتماعی و فردی به مبارزه پرداختند. حضور زنان سودانی در اعتراضات مردمی آن‌چنان پر رنگ بود که مفهوم کلیشه‌ای شرمندگی و ننگ را تغییر داد. در جریان مشارکت گسترده در اعتراضات مردمی، زنان سودان فرصت مناسبی به دست آوردند تا مسئله‌ای حقوق و آزادی‌های زنان را با گروه‌های مختلف مردمی به بحث و گفتگو بگذارند. 

ادامه همین گفتمان‌ها منجر به تحول شگرفی در نگرش جامعه سودان به حقوق و آزادی‌های زنان شد و بسیاری از شخصیت‌هایی که در گذشته، اهمیتی به نقش زنان نمی‌دادند امروز به دفاع از حقوق زنان می‌پردازند. افزایش مشارکت زنان در جامعه و تلاش برای برابری حقوق زن و مرد در فهرست اولویت‌های دستور‌العمل انقلابیون سودان قرار گرفت.

آغاز اعتراضات مردمی در جامعه‌ای که در جریان چندین دهه گذشته، دچار اختلافات و درگیری‌ها بود، نظام سیاسی پیشین سودان را شدیدا آشفته و نگران کرد.  مقامات دولتی سودان بدون این‌که متوجه پیامدهای ناگوار خشونت علیه مردم شوند، به سرکوبی معترضان پرداختند و مرتکب جنایت‌های بزرگی در حق ملت شدند. در میان این گیر و دارها، شمار زیادی از دختران جوان از سوی نیروهای امنیتی مورد تعرض و تجاوز جنسی قرار گرفتند. اما آسیب دیدگان، این‌بار به خاطر ترس از شرم، سکوت اختیار نکردند و نخواستند حقوق فردی و آزادی‌های اجتماعی خود را قربانی سکوت کنند. 

همین بود که در بامداد روز سوم ماه ژوئن گذشته، فریاد دخترانی که مورد شکنجه و آزار جنسی قرار داشتند، به صورت گسترده‌ای از شبکه‌های اجتماعی پخش شد و غوغای بزرگی را در سودان به پا کرد. فیلم‌ها و ویدیوهای بی‌شماری در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که اوج خشونت علیه زنان و تعرض جنسی به آنها را نشان می‌داد. نیروهای امنیتی سودان در حالی که لباس نظامی به تن داشتند به زنانی که در اعتراضات مردمی شرکت کرده بودند حمله می‌کردند و با چوب و چماق آنها را می‌زدند. 

یکی از ویدیوهای منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی، زن بارداری را نشان می‌داد که هدف گلوله نیروهای نظامی قرار گرفت و در مقابل چشمان همه، جان سپرد. در مورد دیگری، تصویر جسد یک زن فروشنده در شبکه‌های اجتماعی پخش شد که در کنار رود نیل و در نزدیکی محل درگیری نیرو‌های امنیتی با معترضان، افتاده بود.

پدیده خشونت علیه زنان و تعرض وحشیانه به آنها در اعتراضات مردمی، خشم جامعه را برانگیخت و ملت سودان را بار دیگر به خیابان‌ها کشاند. شبکه‌های اجتماعی به دفاع از حقوق زنان پرداختند و فعالان مدنی خواستار مجازات شدید برای مرتکبان این جنایات شدند. اعتراض‌ها به خشونت علیه زنان و دفاع از حقوق و آزادی‌های فردی و اجتماعی زنان آن چنان افزایش یافت که منجر به ظهور انقلاب دیگری شد و ساختار فکری جامعه را نسبت به حقوق زنان دگرگون کرد.

تهانی عباس، یکی از اعضای جنبش ضد خشونت علیه زنان گفت: «همه با هم در تلاش برای حمایت از حقوق اجتماعی و آزادی‌های فردی زنان هستیم، به ویژه زنانی که هدف حمله و تعرض جسمانی قرار گرفتند». 

وی افزود: «دفتر جنبش ضد خشونت علیه زنان تا کنون توانسته است با شمار زیادی از افرادی که با تهدید، خشونت و تجاوز جنسی قرار گرفته بودند، در تماس باشد تا فریادهای مظلومانه آنها را به گوش جامعه برساند. ما با همکاری متخصصان و روانپزشکان سعی داریم آسیب دیدگان را حمایت و درمان کنیم. افزون بر آن، در تلاش هستیم تا جنایت‌های انجام شده علیه زنان را ثبت کنیم و برای هر یک پرونده قضایی درست کنیم تا متجاوزان را به دادگاه‌ها بکشانیم. باید همه مردم سودان از جنایت‌ها و خشونت‌های اعمال شده علیه زنان آگاهی پیدا کنند و به قربانیان وحشت و آزار جنسی احترام بگذارند».

هشتگ همکاری با نجات یافتگان

پس از انتشار یک ویدیو از یک دختر سودانی به نام «اسرا» که از سوی نظامیان مورد آزار و شکنجه قرار می‌گرفت، فعالان مدنی با راه‌اندازی هشتگ حمایت از اسرا در شبکه اجتماعی توئیتر، به دفاع و حمایت از حقوق این دختر سودانی پرداختند. پس از مدتی این دختر سودانی با انتشار پیامی در شبکه‌های اجتماعی از این اقدام جسورانه مردمی قدردانی کرده و افزوده است که خوشبختانه مادرش برخلاف روند همیشگی، این‌بار به جمع حمایت کنندگان پیوسته است. از سوی دیگر، نامزد اسرا با انتشار پیامی در فیس بوک نوشته است: «من به شجاعت و دلیری اسرا افتخار می‌کنم و هرگز او را رها نخواهم کرد، آن‌چه برای اسرا اتفاق افتاده است، نشان افتخار و سربلندی است».

در پیوند با مسئله خشونت و آزار جنسی زنان، احمد طارق به ایندیپندنت عربی گفت: «جامعه سنتی سودان، زن را به‌عنوان یک کالا می‌بیند که باید دور از دسترس باشد، همین اندیشه‌ی نادرست باعث قربانی شدن زنان در جامعه سودان شده است. اگر زنی خواستار حقوق و آزادی‌های فردی و اجتماعی خود شود، به‌عنوان سرکش و یاغی مورد آزار و سرزنش قرار می‌گیرد».

از جانب دیگر، برخی از مردم سودان مخالف مشارکت زنان در جنبش مردمی هستند و ادعا دارند که حضور زنان در تجمعات مردمی تا نیمه‌های شب، عامل قرار گرفتن آنها در معرض خشونت و آزار جنسی بوده است. نگرش منفی این بخش از جامعه سودان که دختران را به خاطر قربانی شدن آنها سرزنش می‌کنند، بازتاب وحشتناکی در جامعه داشت و سه تن از دختران سودانی که در جریان اعتراضات مردمی مورد آزار جنسی قرار گرفته بودند را وادار به خودکشی کرد.

یکی از روانشناسان به نام ساره ابّو به ایندیپندنت عربی گفت: «آسیب‌های روانی ناشی از آزار جنسی، فرد قربانی شده را با شدیدترین وضعیت رو به رو می‌کند، بنابراین لازم است افرادی که مرتکب جنایت آزار جنسی می‌شوند سخت‌ترین مجازات را ببینند تا درس عبرتی برای سایر افراد ضعیف النفس باشد». 

وی اضافه کرد: «باید در چنین مواردی، جامعه به کمک و درمان آسیب دیدگان بشتابد و مجرمان را برای مجازات و کیفر به دادگاه‌ها بکشاند. زیرا عمده‌ترین عاملی که مانع دادخواهی قربانیان آزار جنسی می‌شود ترس از شرم و عدم اطمینان از دریافت حقوق آنها در دادگاه‌ها است».