بارندگی سیلآسایی که عصر چهارشنبه ۲۶ اردیبهشت در مشهد آغاز شد و این آسمان شهر را سیاه کرد، در کمتر از یک ساعت به جاری شدن سیل منجر شد و بسیاری از خیابانها، معابر عمومی و برخی خانهها را انباشته از روانآبها کرد. بر اساس گزارش سازمان آتشنشانی و خدمات ایمنی مشهد، این سیل به جان باختن هفت نفر از جمله چهار کودک منجر شد، شماری مفقود شدهاند و زیرساختهای شهری و اموال مردم نیز آسیب دیده است.
ویدیوها و تصاویر هولناکی که از جاری شدن سیل در مشهد منتشر شد، نشان میدهد که سیل خودروها را با خود میبرد و تعدادی از خانهها را کاملا تخریب کرده است. برخی مسیرهای استانی نیز مسدود شدهاند و جستوجو برای یافتن مفقودان ادامه دارد.
روز چهارشنبه، اندکی پس از جاری شدن سیل در مشهد، مقامهای دولتی گفتوگو با رسانهها را آغاز کردند و ضمن ارائه اطلاعات متناقض از سیل، شدت خسارتها را به بیسابقه بودن بارندگی ربط دادند. در همین زمینه، علیاصغر دهقانپور، رئیس سازمان هواشناسی مشهد، به خبرنگاران گفت که در مدت ۴۰ دقیقه بیش از ۳۲ میلیمتر باران باریده که طی دو دهه اخیر بیسابقه بوده است.
این مقام دولتی به ساکنان استان خراسان رضوی توصیه کرد از تردد در حاشیه رودخانهها و نقاط پاییندست مسیلها خودداری کنند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
از مجموع اطلاعات و گزارشهای موجود چنین برمیآید که سیل از سمت کوههای میدان انقلاب مشهد با شدت زیاد وارد بستر شهری شده و پس از زیر آب بردن کامل یک زیرگذر، دیگر مناطق را تحتتاثیر قرار داده است. ویدیویی که از روانآبهای کوههای اطراف میدان انقلاب در شبکههای اجتماعی منتشر شد، نیز این موضوع را نشان میدهد. ویدیوهایی هم از وقوع سیل در این منطقه فراگیر شد که نشان میداد سیلاب چندین خودرو و سرنشینان آن را با خود میبرد.
بر اساس گزارشهای مقامهای استانی، بیشترین خسارت سیل روز چهارشنبه به منطقه سیدی مشهد وارد شده است. تخریب کامل یک خانه در این منطقه به جان باختن یک مادر و چهار کودک او منجر شد. با این حال خسارتها به خیابان انقلاب و منطقه سیدی مشهد محدود نبوده و تصاویری که از پل ترمینال و بزرگراه شهید کلانتری در شبکههای اجتماعی فراگیر شده است، نشان میدهد که این مناطق نیز در سیل خسارت دیدهاند.
برخی مناطق دیگر استان خراسان رضوی از جمله چندین روستا در شهرستانهای کلات و درگز نیز بهشدت از سیل آسیب دیدهاند و خسارات زیادی به خانهها و اموال مردم وارد شده است.
بر اساس اعلام سازمان هواشناسی، سامانه بارشی در خراسان رضوی تا اوایل هفته آینده در این منطقه باقی میماند؛ آنچه ادامه بارندگیهای شدید، خطر وقوع دوباره سیل و احتمال افزایش خسارتهای جانی و مالی را بیشتر میکند.
مسئولان دولتی و شهری مانند همیشه با انداختن توپ در زمین مردم، به آنان توصیه میکنند که از تردد در مسیرهای پرخطر از جمله حاشیه رودخانهها خودداری کنند؛ حال آنکه رودخانههای فصلی مشهد طی سالهای متمادی با مجوزهای دولتی بخشی از شهر شدهاند و در آنها ساختوساز شده است.
کارشناسان حوزه آب بارها هشدار دادهاند که مصادره مسیر رودخانهها، سدسازیهای بیرویه و تغییرات اقلیمی به کاهش نفوذپذیری خاک منجر میشود. کم شدن نفوذپذیری خاک باعث میشود آب باران جذب سفرههای زیرزمینی نشود و سیلابهای مرگبار به راه بیفتد.
نکته قابلتوجه این است که این بارندگیها بهرغم خسارتهای شدید جانی و مالی، در بهبود وضعیت فرونشست زمین در استانهایی مانند خراسان رضوی تاثیری ندارد؛ زیرا چنانچه کارشناسان نیز تایید کردهاند، در نبود برنامههای جامع آبخیزداری در جمهوری اسلامی، آب حاصل از این بارندگیها به منابع آب زیرزمینی راه پیدا نمیکند.
اوایل بهمن سال گذشته، پس از اینکه ماجرای سهمخواهی بنیاد شهید و یک شرکت خصوصی از رودخانه چهلبازه مشهد خبرساز شد، تشکلهای زیستمحیطی در نامهای، از اعضای کمیسیون اصل ۹۰ درخواست کردند با دخالت در این موضوع از خصوصیسازی رودخانه چهلبازه جلوگیری کنند.
چهلبازه از مهمترین سرشاخههای کشفرود در نیمه شمال شرقی ایران است که در ادامه مصادره اموال عمومی و خصوصی ایرانیان پس از وقوع انقلاب اسلامی، بنیاد شهید و ستاد اجرایی فرمان امام روی آن هم دست گذاشتند و مصادرهاش کردند. طی سالهای بعد، در میانه کشوقوسهای این دو نهاد حاکمیتی و شرکت خصوصی فلات توس، حدود ۱۱۵ هکتار از زمینهای اطراف این رودخانه بین آنها معامله شد، بدون اینکه سند رسمی وجود داشته باشد. شرکت خصوصی فلات توس هم بدون داشتن سند رسمی، چهار هزار و ۸۰۰ سهم ۵۰۰ متری از این زمینها را به بیش از ۳۰۰ نفر از مردم عادی فروخت.
واگذاری مالکیت چهلبازه انتقاد کارشناسان را در پی داشت. فرشته تقیزاده، عضو هیئتمدیره شبکه سمنهای محیطزیستی خراسان رضوی، دراینباره گفت: «چهلبازه رودخانهای است که در مواقع سیلابی شدن باید این قابلیت را داشته باشد تا بدون خسارت جانی و مالی سیلاب را عبور دهد. حال اگر به بستر و حریم آن تصرف شود و تحت مالکیت قرار گیرد، این خطرات مسلما اجتنابناپذیر خواهد بود.»
به گفته این کنشگر محیط زیست، بستر رودخانهها، نهرها و کانالها امکان تغذیه سفرههای آب زیرزمینی را فراهم میکنند و اگر این محدوده از کارکرد اکولوژیکی آن خارج شود، بدون تردید به تغذیه سفرههای آب زیرزمینی ضربهای اساسی وارد خواهد شد.
رودخانه چهلبازه که از ارتفاعات بینالود در جنوب دشت مشهد سرچشمه میگیرد، تنها یکی از مصداقهای دخالتهای انسانی در عرصههای طبیعی است که خسارات بارندگیهای شدید را افزایش میدهد. پس از وقوع سیل چهارشنبه، برخی کنشگران محیط زیست در مشهد، در شبکههای اجتماعی نوشتند که مواردی مانند قطع درختان، از بین بردن تپههای اطراف شهر مشهد، دستکاری مسیلها برای ساختوساز و تعبیه نکردن مسیرهای عبور و تخلیه آب در سیستم شهرسازی هم به افزایش تخریب سیل در فضای شهری منجر شده است.