کاشی هفت‌رنگ اصفهان؛ هنر چشم‌نوازی که در حال فراموشی است

پیشکسوت کاشی‌کاری: همه جاذبه آثار معماری صفوی هنر کاشی‌‌کاری آن‌ها است که دیگر منسوخ شده است

در حالی‌ که انتظار می‌رود دریافت نشان جغرافیایی بین‌المللی برای کاشی هفت‌رنگ اصفهان به رونق این هنر، معرفی بیشتر آن و بهبود وضعیت هنرمندان کاشی‌کار منجر شود، پیشکسوتان کاشی‌کاری در اصفهان از فراموشی، جعل و به محاق رفتن این هنر‌ــ‌‌صنعت ابراز نگرانی می‌کنند.

کاشی هفت‌رنگ اصفهان به‌تازگی نشان جغرافیایی بین‌المللی را دریافت کرد؛ این نشان اثبات می‌کند که خاستگاه هنر کاشی‌کاری هفت‌رنگ ایران و مبدا آن اصفهان است اما این هنر که آثار تاریخی اصفهان و به‌خصوص میراث به‌جامانده از دوران صفویه را مزین کرده، حالا در سایه بی‌اعتنایی مسئولان میراث فرهنگی در حال فراموشی است و نمونه‌های صنعتی جایگزین آن شده‌اند.

محمدحسن مقضی، پیشکسوت کاشی‌کاری اصفهان، در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا به کاشی‌هایی که در حال حاضر در اصفهان خریدوفروش می‌شوند، اشاره کرد و گفت که امروزه همه کاشی‌ها صنعتی شده‌اند و نمی‌توان آن‌ها را از نظر ارزش هنری با کاشی هفت‌رنگ سنتی مقایسه کرد.

این هنرمند کاشی‌کار «طرح، رنگ و کالبد» را سه ویژگی مهم کاشی‌ هفت‌رنگ اصفهان خواند و ضمن اشاره به کاشی‌های هفت‌رنگ مسجد شاه عباسی، مدرسه چهارباغ و مسجد شیخ لطف‌الله گفت: «سازندگان کاشی هفت‌رنگ در قدیم خودشان کاشی را از خاک می‌ساختند. خاکش هم همین خاک اصفهان بود. خاک را گل می‌کردند، با پا ورز می‌دادند و با قالب‌های دستی کاشی‌ می‌ساختند. ضخامت کاشی هم بین ۱.۵  تا دو سانتی‌متر و ابعادش ۲۰ در ۲۰ بود.»

پیشکسوت کاشی‌کاری اصفهان درباره رنگ‌آمیزی کاشی‌های هفت‌رنگ سنتی توضیح داد که این کار را هم هنرمندان انجام می‌دادند و به همین دلیل است که کاشی‌های هفت‌رنگ ابنیه تاریخی به هیچ‌عنوان برق نمی‌زنند. او در ادامه افزود: «آن‌ همه جاذبه در آثار معماری صفوی متاثر از روش ساختی بود که امروز دیگر منسوخ شده است و کاشی‌های هفت‌رنگ کنونی آن‌قدر شفقی و براق شده‌اند که نمی‌توان به آن‌ها خیره شد؛ توی ذوق می‌زند!»

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

مقضی درباره کاشی‌های هفت‌رنگ امروزی افزود: «همه آن‌ها در کارخانه‌ تولید و با شابلون رنگ‌آمیزی می‌شوند.» به گفته این هنرمند، هنوز هم کاشی‌کاران هنرمندی در اصفهان حضور دارند که کاشی‌های هفت‌رنگ را «با همان هنر ناب و صفای قدیم»، تولید می‌کنند «اما هنرشان خریدار ندارد؛ زیرا آن هنر ظریفی که کاشی هفت‌رنگ به سبک سنتی با آن ساخته شود، ارزش مادی‌ آن را هم بالا می‌برد و این روزها کمتر کسی حاضر است بابت آن پول بدهد».

امیر کرم‌زاده، مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان، روز ۱۱ اردیبهشت از دریافت نشان جغرافیایی بین‌المللی برای کاشی‌ هفت‌رنگ اصفهان خبر داد و با دستاوردسازی برای دولت سیزدهم گفت که پرونده ثبت جهانی کاشی هفت‌رنگ اصفهان در معاونت صنایع‌دستی میراث فرهنگی اصفهان و با همکاری اتاق بازرگانی و اتحادیه صنایع‌دستی اصفهان تدوین شد اما مجدالدین تاج، رئیس اتحادیه صنایع‌دستی اصفهان، به تازگی گفت که پیشنهاد و درخواست ثبت جهانی کاشی‌ هفت‌رنگ اصفهان از طرف این اتحادیه مطرح شد و اعتبار موردنیاز آن (معادل هزار فرانک سوییس) را نیز اتاق بازرگانی اصفهان تامین کرد و این طرح در نهایت با موافقت اداره کل میراث فرهنگی اصفهان، برای ثبت جهانی معرفی شد.

رئیس اتحادیه صنایع‌دستی اصفهان با بیان اینکه برخی کشورها هنرهای مربوط به ایران را به نام خود ثبت کرده‌اند، گفت ثبت جهانی کاشی هفت‌رنگ اصفهان می‌تواند این هنر را از چنین آسیب‌هایی دور نگه دارد و دست‌کم جهانیان بدانند که خاستگاه این هنر کدام سرزمین است. او تاکید کرد که پس از ثبت جهانی یک صنعت، باید تلاش کرد هنرمندان آن شاخه از منافع آن بهره‌مند شوند.

بی‌توجهی به وضعیت هنرمندان صنایع‌دستی در رشته‌های مختلف و فقدان حمایت‌های مالی از آنان در سال‌های پس از انقلاب، بسیاری از هنرمندان را منزوی و به تغییر حرفه وادار کرد و بسیاری از رشته‌های صنایع‌دستی مانند میناکاری، کاشی‌کاری، قالی‌بافی، خاتم‌کاری و معرق‌کاری که سال‌های متمادی به‌صورت موروثی در خانواده‌ هنرمندان ادامه داشتند، در اثر تنگناهای اقتصادی دهه‌های اخیر و سختی‌هایی که هنرمندان پیشکسوت متحمل شدند، از رونق افتادند و فرزندان آن‌ها نیز به‌ناچار هنر و حرفه خانوادگی را کنار گذاشتند و به سراغ مشاغل دیگر رفتند. ادامه این جریان به کاهش تولید صنایع‌دستی و افزایش نمونه‌های جعلی و صنعتی در سال‌های اخیر منجر شد.

بیشتر از فرهنگ و هنر