بازداشت محمدتقی اکبرنژاد، روحانی منتقد آیت‌الله خامنه‌ای در قم، حاکی از تشدید نگرانی مقام‌های ارشد حکومتی از گسترش مخالفت‌ها و اعتراضات، به ویژه در پایتخت مذهبی جمهوری اسلامی و شتاب گرفتن ریزش حامیان سرسخت حکومت است.

شهر قم به مثابه پایتخت مذهبی نظام جمهوری اسلامی و شهر مشهد در جایگاه بزرگترین شهر مذهبی ایران، از اعتراضات دی ۹۶ و آبان ۹۸ و به ویژه پس از آغاز خیزش سراسری در ۱۴۰۱، شاهد تغییرات سیاسی و اجتماعی و نیز اعتراضات مکرر مردمی بوده‌اند.

محمدتقی اکبرنژاد، روحانی و استاد حوزه علمیه قم که انتقاداتی به رهبر نظام جمهوری اسلامی وارد کرده است، شنبه، ۲۸  بهمن (۱۷ فوریه)، در این شهر بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل شد.

همزمان هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، گزارش داد که این روحانی منتقد آیت‌الله خامنه‌ای، به دست نیروهای سازمان اطلاعات سپاه پاسداران در قم بازداشت شده است.

مقام‌های حکومتی تاکنون دلایل بازداشت و محل نگهداری این روحانی را اعلام نکرده‌اند. 

محمدتقی اکبرنژاد چهره چندان شناخته‌شده‌ای در افکار عمومی نیست، اما پیش از این نیز به دلیل فعالیت‌ها و سخنانش، از جمله طرح انتقاداتی به نحوه حکمرانی آیت‌الله خامنه‌ای، با فشارهایی از جانب دادگاه ویژه روحانیت و نیز دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی جمهوری اسلامی، از جمله سازمان اطلاعات سپاه پاسداران، روبه‌رو شده بود.

ویدیوهای منتشرشده در کانال تلگرامی این روحانی نشان می‌دهد که او انتقادهای صریحی به روش «حکمرانی علی خامنه‌ای» وارد کرده است و از جمله در یکی از این ویدیوها می‌گوید که بسیاری از مردم، حتی حامیان مذهبی حکومت، به دلیل وضعیت بحرانی اقتصادی، تورم، گرانی و مشکلات متعدد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، معتقدند که «علی خامنه‌ای رهبر یمن و فلسطین است و نه ایران».

او همچنین در اظهارات خود تاکید کرده است که آیت‌الله خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای، به ویژه پس از رسیدن به قدرت، با هرگونه انتقادی به شدت برخورد کرده‌ و حلقه‌ای از افرادی مجیزگو در اطراف خود جمع کرده‌اند.

پس از انتقادهای محمدتقی اکبرنژاد به آیت‌الله خامنه‌ای، شماری از طلاب و نیروهای حکومتی به برپایی چند تجمع در محدوده حوزه علمیه قم اقدام کردند و خواهان «بازداشت فوری» و «اخراج» این روحانی از پایتخت مذهبی جمهوری اسلامی شدند.

پیش از این علی عبداللهی، رئیس مرکز حفاظت و اطلاعات قوه قضائیه جمهوری اسلامی، ششم  دی ۱۴۰۲ طی سخنانی در جمع روسای مجامع استانی و کمیسیون‌های مجمع نمایندگان طلاب، از «نفوذ دشمن در میان روحانیان و طلاب» ابراز نگرانی کرد و گفت: «دشمن برنامه دارد که به هر قیمتی، شخصیت و شانیت طلبه و روحانیت را در سطح جامعه تنزل دهد.»

رئیس مرکز حفاظت و اطلاعات قوه قضائیه به صراحت بر برخورد با مردم معترض و نیز روحانیان و طلاب منتقد حکومت تاکید کرد و افزود: «باید سعی کنیم دست‌های تفرقه‌انگیز در بین جمعیت طلبگی را که امروز در حال ضربه زدن به حوزه است، شناسایی و قطع کنیم.»

عبداللهی در همین اظهارات خود با بیان اینکه «برخی افراد از جایگاه و موقعیت اجتماعی خود در لوای مذهب، تجارت، فرهنگ، سیاست و اقتصاد سوءاستفاده می‌کنند»، گفت که این افراد در حوزه‌های گوناگون و از جمله در جایگاه طلبه،‌ «به‌ظاهر در سطح جامعه خیلی شناخته‌شده نیستند، اما اثرگذارند».

با این حال، نگرانی اصلی مقام‌های جمهوری اسلامی، بیش از ریزش طلاب و روحانیان حامی حکومت، معطوف به تغییرات سیاسی و اجتماعی مردم قم است. این نگرانی مقام‌های حکومتی، به ویژه پس از اعتراضات دی ۹۶، اعتراضات آبان ۹۸ و نیز خیزش سراسری ۱۴۰۱ که در آن جمعی از مردم قم نیز به خیابان آمدند و علیه نظام جمهوری اسلامی شعار سردادند، تشدید شده است.

دامنه نگرانی مقام‌های حکومتی پس از سفر سال ۹۸ علی خامنه‌ای به قم و مسجد جمکران که با ابراز نارضایتی رهبر جمهوری اسلامی از تغییرات سیاسی و اجتماعی قم همراه بود، اوج گرفت.

بسیاری از مقام‌های حکومتی نیز در فاصله ۹۸ تاکنون، مکرر درباره تغییرات سیاسی و اجتماعی در قم هشدار داده‌اند.

ابعاد نگرانی علی خامنه‌ای و مقام‌های ارشد حکومتی از وضع قم چنان عمیق بوده است که به تغییر چندباره شماری از مقام‌های ارشد این شهر، از جمله فرمانده انتظامی، دادستان و مدیرکل اطلاعات آن شهر منجر شده و حتی به برکناری عزت‌الله معتمد، فرمانده تیپ مستقل ۸۳ روحانیان «امام جعفر صادق سپاه پاسداران»، و انتصاب یک روحانی دیگر به نام مجید منتظرزاده به این سمت انجامیده است.

عزت‌الله معتمد، فرمانده تیپ مستقل ۸۳ روحانیان امام جعفر صادق، «تیپ ویژه قم» با کارکرد امنیتی-‌نظامی، چندی پس از سخنرانی‌ای برکنار شد که در آن گفته بود رهبر جمهوری اسلامی علاوه بر وضع سیاسی و امنیتی قم، «از تغییر پوشش و سبک زندگی» مردم این شهر نیز ناراحت است.

محمد محمدی عراقی، مسئول دفتر قم آیت‌الله خامنه‌ای، بهمن ۹۹ در سخنانی، نگرانی رهبر نظام را از «سکولار شدن حوزه علمیه قم» را فاش کرد.

پس از آن نیز احمد سالک، که مدت‌ها نماینده آیت‌الله خامنه‌ای در نیروی قدس سپاه پاسداران و حفاظت و اطلاعات سپاه پاسداران بود، در زمستان ۹۹ گفت: «آنتی‌تز انقلاب اسلامی از سوی دشمنان قسم‌خورده از قم آغاز شده است و رهبر جمهوری اسلامی توسط افرادی روحانی‌نما در قم مورد هجمه» قرار گرفته است.

ناصر مکارم شیرازی، از مراجع شیعه در قم، نیز ۲۵  شهریور ۱۴۰۰ در جریان دیدار با اسماعیل خطیب، وزیر اطلاعات دولت ابراهیم رئیسی، درباره «نفوذ کشورهای خارجی‌» در «حوزه‌ علمیه و دستگاه مراجع» هشدار داد و مدعی شد که «خطر نفوذ در قم، به‌ویژه با توجه به مرکزیت حوزه‌های علمیه، بیش از دیگر شهرها است و دولت‌های خارجی برای نفوذ در دستگاه علما و مراجع نقشه‌های مهمی دارند».

مکارم شیرازی حتی در همین دیدار بر ضرورت تشدید برخورد وزارت اطلاعات با بخشی از طلاب و روحانیان منتقد یا ناهمسو با جمهوری اسلامی تاکید کرد.

هشدارها و نگرانی‌های مقام‌های حکومتی درباره تغییرات در قم، از یک سال پیش شدت بیشتری نیز گرفته است و محمد محمدی عراقی، رئیس‌دفتر رهبر جمهوری اسلامی در قم، آبان ۱۴۰۱ در واکنش به خیزش سراسری مردم ایران و مخالفت عمومی با حجاب اجباری، خطاب به دختران قم گفت: «دختران قم نباید در تور شیاطین گرفتار شوند.»

این اظهارات پس از آن بیان شد که در جریان خیزش سراسری، مردم قم بارها در خیابان‌ها و میدان‌های این شهر مذهبی تجمع اعتراضی برپا کردند و زنان و دختران با برداشتن حجاب اجباری، علیه نظام جمهوری اسلامی شعار دادند.

دستگاه‌های حکومتی تاکنون از ارائه آمار کامل از معترضان بازداشت‌شده در قم خودداری کرده‌اند. با این حال، سازمان اطلاعات سپاه قم در اطلاعیه‌ای، شمار بازداشت‌شدگان در اعتراضات  هفتم مهر ۱۴۰۱ قم را بیش از  ۵۰ تن اعلام کرد و افزود که این معترضان به اتهام «فراخوان برای برگزاری تجمع‌های اعتراضی» در فضای مجازی و «چاپ و توزیع تراکت‌های تبلیغاتی علیه نظام» بازداشت شده‌اند.

با همه تغییرها، برکناری‌ها، فشارها و برخوردها، تغییر و تحول اجتماعی و سیاسی جامعه، از جمله در شهرهایی همچون قم و مشهد، و نیز روگردانی طیفی از طلاب و روحانیان از نظام جمهوری اسلامی، چنان ابعادی یافته است که حتی شماری از طلاب و روحانیان چون محمدتقی اکبرنژاد که در دو دهه گذشته در شمار حامیان سرسخت حکومت و به ویژه آیت‌الله خامنه‌ای بودند، اینک به منتقدان و معترضان نظام و رهبر آن تبدیل شده‌اند.